ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΑΛΥΚΟΥ

Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Σ  Α Ν Ε Σ Τ Η

Φορητή εικόνα της Ανάστασης του Χριστού. Ζωγράφος: Ηλίας Μόσκος. 1679. 
Από τα Επτάνησα. ΒΧΜ 1578

          Α Λ Η Θ Ω Σ   Α Ν Ε Σ Τ Η   Ο   Κ Υ Ρ Ι Ο Σ  Μ Α Σ

Δ Ι Α Β Α Σ Τ Ε

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΑ 

Γεωργίου Μαντζαρίδη

ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ

Η Μεσοπεντηκοστή (Ι.Μ.Φουντούλη)

Ἀ π ό δ ο σ η

τῆς ἑορτῆς τῆς Μεσοπεντηκοστῆς

Μεσοπεντηκοστή - πρώτο μισό 18ου αι. μ.Χ. - Σκήτη Aγίας Άννης, Άγιον Όρος

Τήν Τετάρτη τῆς δ’ ἑβδομάδος μετά τό Πάσχα ἑορτάζουμε τή Μεσοπεντηκοστή.

Λίγοι είναι εκείνοι που εκκλησιάζονται κατ αυτήν, και περισσότεροι δεν υποπτεύονται καν ότι την Τετάρτη μετά την Κυριακή του Παραλύτου πανηγυρίζει η Εκκλησία μία μεγάλη δεσποτική εορτή, την εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Και όμως κάποτε η εορτή της Μεσοπεντηκοστής ήταν η μεγάλη εορτή της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, και συνέτρεχαν κατ αυτή στον μεγάλο ναό πλήθη λαού. Δεν έχει κανείς παρά να ανοίξη την Έκθεσι της Βασιλείου Τάξεως (Κεφ. 26) του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου, για να ιδή το επίσημο τυπικό του εορτασμού, όπως ετελείτο μέχρι την Μεσοπεντηκοστή του έτους 903 στον ναό του αγίου Μωκίου στην Κωνσταντινούπολι, μέχρι δηλαδή την ημέρα που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του αυτοκράτορος Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού (11 Μαΐου 903). Εκεί υπάρχει μία λεπτομερής περιγραφή του λαμπρού πανηγυρισμού, που καταλαμβάνει ολόκληρες σελίδες, και καθορίζει με την γνωστή παράξενη βυζαντινή ορολογία, πως ο αυτοκράτωρ το πρωϊ της εορτής με τα επίσημα βασιλικά του ενδύματα και την συνοδεία του, ξεκινούσε από το ιερό παλάτιο για να μεταβή στον ναό του αγίου Μωκίου, όπου θα ετελείτο η θεία λειτουργία. Σε λίγο έφθανε η λιτανεία με επί κεφαλής τον πατριάρχη, και βασιλεύς και πατριάρχης εισήρχοντο επισήμως στον ναό. Η θεία λειτουργία ετελείτο με την συνήθη στις μεγάλες εορτές βυζαντινή μεγαλοπρέπεια. Μετά από αυτήν ο αυτοκράτωρ παρέθετε πρόγευμα, στο οποίο παρεκάθητο και ο πατριάρχης. Και πάλι ο βασιλεύς υπό τις επευφημίες του πλήθους «Εις πολλούς και αγαθούς χρόνους ο Θεός αγάγει την βασιλείαν υμών», και με πολλούς ενδιαμέσους σταθμούς επέστρεφε στο ιερόν παλάτιον.

Ἡ ἑορτή της Μεσηποντηκοστής δέν ἀναφέρεται σέ κάποιο γεγονός τῆς θείας οἰκονομίας, τῆς Παλαιᾶς ἤ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Εἶναι ἁπλῶς ἕνας ἑορταστικός σταθμός στό μέσον τοῦ Πεντηκοσταρίου. 

Праздник кущей. Балканы. Сербия. Монастырь Высокие Дечаны. XIV в.

Εορτή τής Σκηνοπηγίας. Τοιχογραφία (Fresco) τού 14ου αιώνα μ.Χ. 

στη Ιερά Μονή Βισόκι Ντέτσανι στο Κόσοβο (Κοσσυφοπέδιο) Σερβία.

Христос, проповедующий в Храме. Иконография Преполовения Пятидесятницы. 

Фреска монастыря Высоки Дечаны, Сербия

Ο Ιησούς  κηρύττει στο Ναό.Τοιχογραφία (Fresco) 

στη Ιερά Μονή Βισόκι Ντέτσανι στο Κόσοβο (Κοσσυφοπέδιο) Σερβία.

Преполовение Пятидесятницы. Преполовение. Балканы, Сербия. XIV в.

Μεσοπεντηκοστή. Τοιχογραφία (Fresco) τού 14ου αιώνα μ.Χ. 

στη Σερβία.

«Ο Μεσσίας (= Χριστός), όταν η εορτή ήταν στο μέσο, στάθηκε ανάμεσα στους διδασκάλους του μωσαϊκού Νόμου και τους δίδασκε».

   Την εορτή της Μεσοπεντηκοστής την εορτάζουμε για την τιμή των δύο μεγάλων εορτών, δηλαδή του Πάσχα και της Πεντηκοστής, επειδή αυτή και ενώνει και συνδέει τις δύο αυτές εορτές. Η εορτή της Μεσοπεντηκοστής θεσπίστηκε για τον εξής λόγο: Μετά το υπερφυές θαύμα που έκαμε ο Χριστός στο παράλυτο, οι Ιουδαίοι, σκανδαλισμένοι δήθεν για το Σαββάτου (διότι πράγματι, Σάββατο θεράπευσε ο Κύριος τον παράλυτο), Τον καταδίωκαν και ζητούσαν να τον σκοτώσουν. Για το λόγο αυτό ο Ιησούς έφυγε από τα Ιεροσόλυμα και πήγε στη Γαλιλαία, όπου και διέμενε στα όρη της περιοχής εκείνης με τους μαθητές Του. Εκεί έκανε το υπερφυές θαύμα του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων, και έφαγαν και χόρτασαν πέντε χιλιάδες άνδρες, χωρίς να υπολογίζονται στον αριθμό αυτό γυναίκες και παι­διά. Μετέπειτα, κατά την εορτή της Σκηνοπηγίας (ήταν δε και αυτή μεγάλη εορτή των Ιουδαίων), ο Ιησούς ανέβηκε και πάλι στα Ιεροσόλυμα και περπατούσε στα κρυφά. Στο μέσο όμως της εορτής ανέβηκε στο Ναό και δίδασκε· και όλοι έμεναν έκπληκτοι από τη διδαχή Του. Αλλά, επειδή Τον φθονούσαν, έλεγαν: «Πώς αυτός ξέρει γράμματα, ενώ δεν έχει σπουδάσει;». Αλλά ο Ιησούς, όντας πράγματι νέος Αδάμ, όπως εκείνος ο πρώτος ήταν κατάμεστος από σοφία, έτσι και Αυτός, όντας επιπλέον και Θεός, ήταν παντογνώστης (που βέβαια ο πρώτος Αδάμ δεν ήταν). Γόγγυζαν λοιπόν όλοι κατά του Χριστού και επιδίωκαν να Τον σκοτώσουν οπωσδήποτε. Εκείνος δε, ελέγχοντάς τους ότι μάχονταν δήθεν υπέρ του Σαββάτου, είπε: «Γιατί ζητάτε να με σκοτώσετε;». Και στρέφοντας τη σκέψη των Ιουδαίων στο μωσαϊκό Νόμο, τους είπε επιπρόσθετα ότι δεν είχαν κανένα λόγο να θυμώνουν εναντίον του, επειδή θεράπευσε κατά την ημέρα του Σαββάτου τον παράλυτο, διότι και ο Μωυσής έχει νομοθετήσει ότι το Σάββατο μπορεί να καταλύεται, στη περίπτωση που πρόκειται για περιτομή, (όταν η όγδοη ημέρα από τη γέννηση του αρσενικού παιδιού, κατά την οποία έπρεπε αυτή να γίνει, συνέπιπτε με την ημέρα του Σαββάτου.     Και συνεχίζοντας ο Κύριος, είπε: «Αν ένας άνθρωπος περιτέμνεται το Σάββατο, για να μην παραβιαστεί ο Νόμος του Μωυσή, εσείς θυμώνετε εναντίον μου, επειδή θεράπευσα έναν ολόκληρο άνθρωπο κατά την ημέρα του Σαββάτου;»). Και βέβαια ο Κύριος έκαμε διάλογο πολλή ώρα με τους Ιουδαίους περί του θέματος αυτού και τους τόνισε ότι δοτήρας του Νόμου ήταν αυτός ο ίδιος και ότι ήταν ίσος προς τον Πατέρα. Και αυτό το τόνισε ιδιαίτερα κατά την τελευταία και πιο επίσημη ημέρα της εορτής (λέγοντας τους: «Εάν κανείς διψάει, ας έλθει σ’ εμένα και ας πιει»). Μετά ο Ιησούς τους είπε και πάρα πολλά άλλα, και ιδιαίτερα βαρυσήμαντα. Τότε εκείνοι πήραν στα χέρια τους πέτρες, για να τις ρίξουν καταπάνω Του, πλην όμως πέτρα δεν Τον άγγιξε ούτε κατ’ ελάχιστον. Και τούτο, διότι ο Ιησούς χάθηκε θαυματουργικά από τα μάτια τους και, περνώντας από ανάμεσά τους απαρατήρητος, έφυγε από το Ναό. Φεύγοντας δε από εκεί ο Κύριος και διαβαίνοντας από το μέσο της πόλεως, είδε κάποιον που είχε γεννηθεί τυφλός και τον θεράπευσε, κάνοντας τα μάτια του να βλέπουν.
Πρέπει δε να ξέρουμε ότι οι μέγιστες εορτές των Ιουδαίων είναι τρεις: Πρώτη είναι η εορτή του Πάσχα, η οποία τελείται κατά τον πρώτο μήνα, προς ανάμνηση της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας. Δεύτερη είναι η Πεντηκοστή, η οποία θεσπίστηκε προς ανάμνηση της παραμονής τους στην έρημο επί πενήντα ημέρες, μετά τη διάβαση της Ερυθράς θάλασσας -πενήντα ημέρες, πράγματι, πέρασαν από τη διάβαση της Ερυθράς μέχρι που έλαβαν το μωσαϊκό Νόμο. (Συνολικά βέβαια στην έρημο έμειναν σαράντα χρόνια). Η εορτή αυτή γίνεται και προς τιμήν του αριθμού εφτά, ο οποίος θεωρείται από αυτούς ιερός. Τρίτη είναι η εορτή της Σκηνο­πηγίας, η οποία θεσπίστηκε προς ανάμνηση της σκηνής, την οποία ο Μωυσής κατασκεύασε και έστησε με αρχιτέκτονα τον Βεσελεήλ και έχοντας ως πρότυπο τη σκηνή που είδε (που του περιέγραψε ο Θεός) στη νεφέλη στο όρος Σινά. Η εορτή αυτή διαρκεί εφτά ημέρες και, εκτός από τον παραπάνω λόγο, θεσπίστηκε και προς ανάμνηση της επί σαράντα χρόνια παραμονής των Εβραίων στην έρημο. Αλλά και με τη συγκομιδή των καρπών σχετίζεται η εορτή της Σκηνοπηγίας. Τότε, λοιπόν, ενώ τελούνταν η εορτή αυτή, στάθηκε όρθιος ο Χριστός και έκραξε με φωνή μεγάλη: «Εάν τις διψά, ερχέσθω προς με και πινέτω». Εάν δηλαδή κάποιος αισθάνεται πόθο και δίψα, όχι για αγαθά υλικά και φθαρτά, αλλά για την εσωτερική γαλήνη και τη μακαριότητα της θείας ζωής, ας έρχεται προς έμενα διά της πίστεως και ας πίνει ελεύθερα. Πλησίον μου θα ικανοποιηθούν όλοι οι ευγενείς του πόθοι και θα βρει ανάπαυση η ψυχή του.
Επειδή λοιπόν με τη διδασκαλία Του αυτή ο Χριστός απέδειξε ότι είναι Μεσσίας (δηλαδή χρισμένος από το Θεό Πατέρα βασιλέας και λυτρωτής), αφού έγινε μεσίτης και συμφιλιωτής των ανθρώπων και του αιώνιου Πατέρα Του, γι’ αυτήν ακριβώς την αιτία, εορτάζοντας την εορτή αυτή και ονομάζοντάς την Μεσοπεντηκοστή, ανυμνούμε και τον Μεσσία Χριστό, αλλά συνάμα δηλώνουμε και τη μεγάλη σημασία που έχει η εορτή αυτή ευρισκόμενη στο μέσο μεταξύ των δύο μεγάλων εορτών της Εκκλησίας μας, δηλαδή του Πάσχα και της Πεντηκοστής. Νομίζω δε ότι για το λόγο αυτό θεσπίστηκε να γίνεται μετά την εορτή αυτή η εορτή της Σαμαρείτιδας, διότι και σ’ εκείνη την εορτή γίνεται λόγος για το Μεσσία Χριστό και περί ύδατος και δίψας, όπως και κατά την παρούσα εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Πέραν δε τούτου, κατά τον ευαγγελιστή Ιωάννη, ο διάλογος με τη Σαμαρείτιδα έγινε αρκετά πριν από τη θεραπεία του εκ γενετής τυφλού.

 α. Υμνολογική προσέγγιση στην εορτή
Πολλά τροπάρια ἐγκωμιάζουν καί γεραίρουν τή Μεσοπεντηκοστή μέ θεολογικές ἔννοιες, διότι εἶναι·

• Τό μέσον τῶν δύο μεγάλων ἑορτῶν, Πάσχα καί Πεντηκοστῆς, ἀπό τίς ὁποῖες ἀντλεῖ τή λάμψη καί τό μεγαλεῖο της. Παραθέτω τό πρῶτο προσόμοιο τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς·

Πάρεστιν ἡ μεσότης ἡμερῶν τῶν 

ἐκ σωτηρίου ἀρχομένων Ἐγέρσεως, 

Πεντηκοστῇ δέ τῇ θεία σφραγιζομένων· 

καί λάμπει τάς λαμπρότητας ἀμφοτέρωθεν 

ἔχουσα καί ἑνοῦσα τάς δύο καί παρεῖναι 

τήν δόξαν προφαίνουσα τῆς δεσποτικῆς 

Ἀναλήψεως σεμνύνεται.

    

•  Σταθμός πού ἐπιτείνει τό φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Σέ ἕνα προσόμοιο τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑπομένης ἡμέρας ψάλλουμε·

Ὤφθη φωτοφανής καί τερπνή 

τῆς τοῦ Σωτῆρος ἀναστάσεως 

σήμερον μεσότης ἡ παναγία, 

ὡς μεσημβρία φαιδρά…

  

•  Προετοιμάζει τούς πιστούς γιά τήν Πεντηκοστή, ὅπως πολύ ὡραῖα διατυπώνεται στόν παρακάτω ὕμνο·

 Ἤγγικε ἡ τοῦ θείου δαψιλής χύσις ἐπί πάντας, 

ὥσπερ γέγραπται, Πνεύματος ἡ προθεσμία 

κηρύττει ἡμισευθεῖσα, τῆς μετά Χριστοῦ θάνατον 

καί ταφήν καί ἀνάστασιν παρ’ αὐτοῦ διδομένης 

ἀψευδοῦς μαθηταῖς ὑποσχέσεως 

τήν τοῦ Παρακλήτου δηλούσης ἐπιφάνειαν.

     

• Προαναγγέλλει τήν ἀνάληψη τοῦ Κυρίου, ὅπως φαίνεται στό πρῶτο προσόμοιο τῆς ἑορτῆς, πού παρέθεσα προηγουμένως. 

 Βαθειές ἐκκλησιαστικές ἰδέες γιά τή σχέση πού συνδέει τήν Ἐκκλησία μέ τόν Κύριο ὑπάρχουν στόν κανόνα τοῦ Θεοφάνους καί μάλιστα στούς εἱρμούς τῶν ὠδῶν γ’, δ’, στ’. Στό σταυρό τοῦ Χριστοῦ βλέπει καί δοξάζει τή δύναμή του. Αὐτή τή δύναμη τή βιώνει στό ἴδιο τό σῶμα της ἡ Ἐκκλησία, τό ὁποῖο ὁ Κύριος καθαρίζει μέ τό αἷμα του. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο ἡ κάθαρση τό δῶρο τοῦ Χριστοῦ στήν Ἐκκλησία του· εἶναι ἐπιπλέον καί ὁ ἄρρηκτος σύνδεσμος μαζί του, διά τοῦ ὁποίου ἡ Ἐκκλησία ταυτίζεται μέ τόν Ἀρχηγό της καί ἐμφανίζεται στόν κόσμο εἰς τύπον Χριστοῦ. Ἔτσι, ἐνῶ ὁ Χριστός εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς, ἀνοίγει στήν Ἐκκλησία του τίς πηγές τῶν «ζωοποιῶν ναμάτων» καί καλεῖ τούς ἀνθρώπους νά προσέρχονται σ’ αὐτήν γιά νά πιοῦν·

Ναμάτων ζωοποιῶν, τῇ Ἐκκλησίᾳ 

τᾶς πηγάς ἤνοιξας· 

Εἴ τις διψᾷ προθύμος ἴτω 

καί πινέτω βοῶν, Ἀγαθέ. 

  Ἐπίσης, ὁ Χριστός εἶναι ἡ εὐφροσύνη, ἀλλά καί ἡ ἰσχύς καί ἡ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας·

Εὐφραίνεται ἐπί σοί ἡ Ἐκκλησία σου, 

Χριστέ, κράζουσα· Σύ μου ἰσχύς, Κύριε, 

καί καταφυγή καί στερέωμα. 

γ. Βιωματική προσέγγιση στην εορτή.
Οἱ ὕμνοι δέν ἐξαντλοῦνται μόνο στόν ἐγκωμιασμό τῆς ἑορτῆς οὔτε περιορίζονται μόνο σέ μερικές ξηρές θεολογικές ἀλήθειες. Οἱ ποιηταί, ἄνθρωποι ἀγωνιζόμενοι κι αὐτοί, νιώθουν στά βάθη τους τή φωτιά τῆς ἁμαρτίας νά τούς φλογίζει κι ἀναγνωρίζουν μοναδική πηγή δροσιᾶς καί ζωῆς τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ψάλλει χαρακτηριστικά τό Ἐξαποστειλάριο· Ὁ τόν κρατῆρα ἔχων τῶν ἀκενώτων δωρεῶν, δός μοι ἀρύσασθαι ὕδωρ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, ὅτι συνέχομαι δίψῃ, εὔσπλαχνε μόνε οἰκτίρμον. Ἀπό τήν πηγή αὐτή ζητοῦν νά ἀντλήσουν γιά νά δροσισθοῦν οἱ ἴδιοι, ἀλλά νά δροσίσουν καί τίς ψυχές τῶν πιστῶν. Γι’ αὐτό προσπαθοῦν νά ἁπλοποιήσουν τίς θεολογικές ἀλήθειες. Τίς κάνουν πρακτικἀ παραγγέλματα καί ἔτσι βοηθοῦν τούς πιστούς νά προσεγγίσουν τό νόημα τῆς ἑορτῆς καί νά τό βιώσουν στήν καθημερινή τους ζωή. Τή βίωση αὐτή τήν παρουσιάζουν ὡς· Κάθαρση τῆς σκέψεως·

 Καθαρθῶμεν ἐννοιῶν τούς κευθμῶνας 

καί ψυχικάς λαμπηδόνας διαυγάσωμεν 

καί τήν ζωήν κατίδωμεν Χριστόν 

ἐν ἱερῷ ἀφικόμενον ὑπερβολῇ ἀγαθότητος… 

 Σπουδή γιά τήν ἀρετή· Ἡ μεσότης τῶν ἑορτῶν, λέει ὁ ποιητής, νά μᾶς γίνει κίνητρο γιά νά ἐπιδιώξουμε τήν τελειότητα τῆς ἀρετῆς.

Ἀγώνα γιά τή διατήρηση τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, τήν ὁποία μᾶς δίδαξε ὁ Χριστός· Νέαν καί καινήν πολιτείαν. Ὁ ἀγώνας αὐτός παίρνει πολύ συγκεκριμένη μορφή, μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ἐνισχύεται δέ καί ἀνεφοδιάζεται ὁ πιστός στόν ἀγώνα του ἀπό τούς σταθμούς τῶν ἑορτῶν·

Φωτισθέντες, ἀδελφοί, 

τῇ ἀναστάσει τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ 

καί φθάσαντες τό μέσον τῆς ἑορτῆς τῆς δεσποτικῆς, 

γνησίως φυλάξωμεν τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ, 

ἵνα ἄξιοι γενώμεθα καί τήν Ἀνάληψιν ἑορτάσαι 

καί τῆς παρουσίας τυχεῖν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 

 Τό τροπάριο αὐτό εἶναι διαφωτιστικό γιά τό νόημα τῶν ἑορτῶν στή ζωή τοῦ πιστοῦ. Δέν εἶναι ἡ ἑορτή μία ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος πού ἑορτάζεται, ἀλλά μία βίωσή του καί μάλιστα μία προσωπική βίωση ἐκτός τόπου καί χρόνου. Μέ τήν ἀνάλογη προετοιμασία οἱ πιστοί θα γίνουν ἄξιοι νά ἑορτάσουν τήν Ἀνάληψη καί τῆς παρουσίας τυχεῖν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Θά ἑορτάσουν τήν Πεντηκοστή παίρνοντας οἱ ἴδιοι Πνεῦμα ἅγιο.
Μέ ὅλα αὐτά ἡ ζωή τοῦ πιστοῦ γίνεται μία δοξολογία ἀντάξια τοῦ Χριστοῦ.

 Εἰς τήν ἐπουράνιον πάλιν διαγωγήν 

ἀνακληθέντες τῇ τῆς μεσιτείας δυνάμει 

τοῦ κενωθέντος μέχρι καί δούλου μορφῆς 

καί ἡμᾶς ἀνυψώσαντος, τοῦτον ἀξίως μεγαλύνωμεν. 

 Διότι, σέ τελευταία ἀνάλυση ὁ Χριστός εἶναι πού δίνει τό νόημα στίς ἑορτές, εἶναι ὁ ἴδιος ἑορτή χαρμόσυνος γιά ὅλους ἐκείνους πού ἔσωσε. 

Το κάθισμα του πλ. δ’ ήχου προς το «Τήν Σοφίαν καί Λόγον», που ψάλλεται μετά την γ’ ωδή του κανόνος στην ακολουθία του όρθρου:

«Τῆς σοφίας τό ὕδωρ καί τῆς ζωῆς

ἀναβρύζων τῷ κόσμῳ, πάντας, Σωτήρ,

καλεῖς τοῦ ἀρύσασθαι

σωτηρίας τά νάματα·

τόν γάρ θεῖον νόμον σου

δεχόμενος ἄνθρωπος,

ἐν αὐτῷ σβεννύει

τῆς πλάνης τούς ἄνθρακας.

Ὅθεν εἰς αἰῶνας

οὐ διψήσει, οὐ λήξει

τοῦ κόρου σου δέσποτα, βασιλεῦ ἐπουράνιε.

Διά τοῦτο δοξάζομεν

τό κράτος σου, Χριστέ ὁ Θεός,

τῶν πταισμάτων ἄφεσιν αἰτούμενοι

καταπέμψαι πλουσίως

τοῖς δούλοις σου».

Μεσοπεντηκοστή - Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής, Λαρίσης 

Το απολυτίκιο και το κοντάκιο της εορτής, το πρώτο του πλ. δ’ και το δεύτερο του δ’ ήχου:

«Μεσούσης τῆς ἑορτῆς

διψῶσάν μου τήν ψυχήν

εὐσεβείας πότισον νάματα·

ὅτι πᾶσι, Σωτήρ ἐβόησας·

Ὁ διψῶν ἐρχέσθω πρός με καί πινέτω.

Ἡ πηγή τῆς ζωῆς, Χριστέ ὁ Θεός, δόξα σοι».

«Τῆς ἑορτῆς τῆς νομικῆς μεσαζούσης

ὁ τῶν ἁπάντων ποιητής καί δεσπότης

πρός τούς παρόντας ἔλεγες, Χριστέ ὁ Θεός·

Δεῦτε καί ἀρύσασθαι ὕδωρ ἀθανασίας.

Ὅθεν σοι προσπίπτομεν καί πιστῶς ἐκβοῶμεν·

Τούς οἰκτιρμούς σου δώρησαι ἡμῖν,

σύ γάρ ὑπάρχεις πηγή τῆς ζωῆς ἡμῶν».

Και τέλος το απαράμιλλο εξαποστειλάριο της εορτής:

«Ὁ τόν κρατῆρα ἔχων

τῶν ἀκενώτων δωρεῶν,

δός μοι ἀρύσασθαι ὕδωρ

εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν·

ὅτι συνέχομαι δίψῃ,

εὔσπλαγχνε μόνε οἰκτίρμον».

ΠΗΓΕΣ.

1.http://wwwgr.apolytrosis.gr

2.Ελληνικά και Ορθόδοξα.

3.Αναβάσεις .http://anavaseis.blogspot.com

ΕΙΚΟΝΕΣ  ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΜΕΝΕΣ ΩΣ "ΜΕΣΟΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ"

ΑΛΛ' ΟΜΩΣ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ

(Κεφ. β, 41-46)

41 Καὶ ἐπορεύοντο οἱ γονεῖς αὐτοῦ κατ᾿ ἔτος εἰς ῾Ιερουσαλὴμ τῇ ἑορτῇ τοῦ πάσχα. 42 καὶ ὅτε ἐγένετο ἐτῶν δώδεκα, ἀναβάντων αὐτῶν εἰς ῾Ιεροσόλυμα κατὰ τὸ ἔθος τῆς ἑορτῆς 43 καὶ τελειωσάντων τὰς ἡμέρας, ἐν τῷ ὑποστρέφειν αὐτοὺς ὑπέμεινεν ᾿Ιησοῦς ὁ παῖς ἐν ῾Ιερουσαλήμ, καὶ οὐκ ἔγνω ᾿Ιωσὴφ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ. 44 νομίσαντες δὲ αὐτὸν ἐν τῇ συνοδίᾳ εἶναι ἦλθον ἡμέρας ὁδὸν καὶ ἀνεζήτουν αὐτὸν ἐν τοῖς συγγενέσι καὶ ἐν τοῖς γνωστοῖς· 45 καὶ μὴ εὑρόντες αὐτὸν ὑπέστρεψαν εἰς ῾Ιερουσαλὴμ ζητοῦντες αὐτόν. 46 καὶ ἐγένετο μεθ᾿ ἡμέρας τρεῖς εὗρον αὐτὸν ἐν τῷ ἱερῷ καθεζόμενον ἐν μέσῳ τῶν διδασκάλων καὶ ἀκούοντα αὐτῶν καὶ ἐπερωτῶντα αὐτούς·

ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ

(Κεφ. ζ, 14-30)

  ῎Ηδη δὲ τῆς ἑορτῆς μεσούσης ἀνέβη ὁ ᾿Ιησοῦς εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ἐδίδασκε. 15 καὶ ἐθαύμαζον οἱ ᾿Ιουδαῖοι λέγοντες· πῶς οὗτος γράμματα οἶδε μὴ μεμαθηκώς; 16 ἀπεκρίθη οὖν αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν· ἡ ἐμὴ διδαχὴ οὐκ ἔστιν ἐμή, ἀλλὰ τοῦ πέμψαντός με· 17 ἐάν τις θέλῃ τὸ θέλημα αὐτοῦ ποιεῖν, γνώσεται περὶ τῆς διδαχῆς, πότερον ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστιν ἢ ἐγὼ ἀπ' ἐμαυτοῦ λαλῶ. 18 ὁ ἀφ' ἑαυτοῦ λαλῶν τὴν δόξαν τὴν ἰδίαν ζητεῖ, ὁ δὲ ζητῶν τὴν δόξαν τοῦ πέμψαντος αὐτόν, οὗτος ἀληθής ἐστι, καὶ ἀδικία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν. 19 οὐ Μωϋσῆς δέδωκεν ὑμῖν τὸν νόμον; καὶ οὐδεὶς ἐξ ὑμῶν ποιεῖ τὸν νόμον. τί με ζητεῖτε ἀποκτεῖναι; 20 ἀπεκρίθη ὁ ὄχλος καὶ εἶπε· δαιμόνιον ἔχεις· τίς σε ζητεῖ ἀποκτεῖναι; 21 ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτοῖς· ἓν ἔργον ἐποίησα, καὶ πάντες θαυμάζετε διὰ τοῦτο....

Преполовение Пятидесятницы. Фреска XVI века в монастыре Дионисиат на Святой Горе Афон

Μεσοπεντηκοστή. Τοιχογραφία (Fresco) τού 16ου αιώνα μ.Χ. 

στη Ιερά Μονή Διονυσίου στο Άγιον Όρος

Преполовение Пятидесятницы. Акафист Пресвятой Богородице (кондак 8); 

Балканы. Сербия. Дечаны; XIV в.

Μεσοπεντηκοστή. Τοιχογραφία (Fresco) τού 14ου αιώνα μ.Χ. 

στη Ιερά Μονή Βισόκι Ντέτσανι στο Κόσοβο (Κοσσυφοπέδιο) Σερβία.

реполовение Пятидесятницы. Южная стена; Болгария. Бояны; XIII в.; местонахождение: Болгария. Бояны. Боянская церковь. Нартекс (притвор)

Μεσοπεντηκοστή.Τοιχογραφία (Fresco) τού 13ου αιώνα μ.Χ.  Στο νότιο τοίχο τής Εκκλησία τής Μπογιάνα ( βουλγαρικής :. Μπογιάνα τσέρκβα) - μεσαιωνική εκκλησία στη Βουλγαρία . Σε απόσταση 8 χλμ από το Σοφίας , στο χωριό Boyana στους πρόποδες της Βίτοσα 

 Η Μεσοπεντηκοστή  Εικόνα επιστηλίου στον Ιερό ΝαόςΚοίμησης Θεοτόκου, Βελβεντό Κοζάνης περί το 1808 μ.Χ Η σκηνή παριστάνεται στο εσωτερικό του ναού, σε χώρο που περιβάλλεται από τοξωτή πεσσοστοιχία. Στο κέντρο και σε κυκλικό βάθρο είναι καθισμένος μετωπικά ο «δωδεκαετής» Ιησούς, πάνω σε ημικυκλικό θρόνο με κόκκινο κυλινδρικό μαξιλάρι, χωρίς ερεισίνωτο. Ο θρόνος φαίνεται να είναι ενσωματωμένος στο βάθρο και κατασκευασμένος από το ίδιο κοκκινωπό μάρμαρο. Ο Ιησούς, αγένειος και με κοντά μαλλιά, ευλογεί με το δεξί χέρι, ενώ με το αριστερό στερεώνει ανοιχτό μεγάλο βιβλίο στον αριστερό του μηρό. Στις λευκές σελίδες του αναγράφεται με μικρογράμματη γραφή και μαύρα γράμματα πλην του κόκκινου αρχικού: Πνεύμα / Κυρίου επ’ / εμέ ου έ / νεκεν έχρισε με ευαγγελίσασθαι πτωχοίς απ -σταλκέμμε ιασάσθαι τους συντετριμένους. Δύο ομάδες πωγονοφόρων ανδρών τον πλαισιώνουν, καθισμένοι σε χρυσοποίκιλτους θρόνους - φαίνονται μόνο οι ακραίοι θρόνοι - σε χαμηλότερο πλακόστρωτο βάθρο, που σχηματίζει τρίπλευρο σκαλοπάτι μπροστά. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν άσπρα μαλλιά και γένια, φορούν πλούσια περίκλειστα ενδύματα και τουρμπάνια. Τα πρόσωπα και οι κινήσεις τους εκφράζουν ανησυχία και απορία. Πάνω από το κεφάλι του Ιησού, σε χρυσό βάθος αναγράφεται με μεγαλογράμματη γραφή με λευκά γράμματα, Η ΜΕΣΟΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ. Το πλαίσιο φέρει δύο ταινίες επάλληλες, βαθυγάλαζη εξωτερικά και μαύρη εσωτερικά με οριοθέτηση από κόκκινη γραμμή. Ο εικονογραφικός τύπος της σκηνής διακρίνεται για λιτότητα, που επιτρέπει να προβληθεί η μορφή του Ιησού, ενώ τόσο τα αρχιτεκτονήματα όσο και οι γέροντες σοφοί διδάσκαλοι αποτελούν απλή πλαισίωση. Η εικόνα αποδίδεται στον ζωγράφο Α του δεύτερου εργαστηρίου.

 

Μεσοπεντηκοστή (1527 μ.Χ)  στό Καθολικό Μονής Αγίου Νικολάου Αναπαυσά Μετεώρων
(αγιογράφος Στρελίτζας-Μπαθάς Θεοφάνης )

Προφήτης Ησαΐας

Ὃς ἄσπορον προεῖδεν υἱομητρίαν, Πρισθεὶς ἄναρχον εἶδεν υἱοπατρίαν. Ἡσαΐας δ' ὁρόων μέλλοντ' ἐνάτῃ χερὶ πρίσθη.

Βιογραφία Ο Προφήτης Ησαΐας, υιός του Αμώς, γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα περί το 774 π.Χ. Υπήρξε ο πρώτος μεταξύ των τεσσάρων μεγάλων Προφητών, ο λαμπρότερος και μεγαλοφωνότερος από αυτούς. Το όνομα Ησαΐας, εβραϊστί Γιασιαγιάχου, σημαίνει «ο Θεός σώζει». ПРОРОК ИСАЙЯ Церковь Симеона Богоприимца  в Зверине монастыре в Новгороде Προφήτης Ησαΐας στον Ιερό Ναό τού Συμεών τού Θεοδόχου Τοιχογραφία (Fresco)   τής Ιεράς Μονής Ζβερίν-Πορόβσκι  στο Βελίκι Νόβγκοροντ. Ρωσία Κατά αρχαία ραββινική παράδοση, ο πατέρας του ήταν αδελφός του βασιλέως των Ιουδαίων Αμασίου, η δε θυγατέρα του λέγεται ότι είχε νυμφευθεί τον βασιλέα Μαννασή. Οι παραδόσεις αυτές, θρύλοι μάλλον και όχι ιστορικές αλήθειες, υποδηλώνουν πάντως την ευγενή καταγωγή του Ησαΐου. Ο Ησαΐας ήταν έγγαμος και είχε αποκτήσει δύο παιδιά, τα οποία αναφέρονται στις Προφητείες του. Σε αυτά, κατ' εντολήν προφανώς του Θεού, είχαν δοθεί συμβολικά ονόματα. Του μεν πρώτου το όνομα ήταν Ιασούβ και σημαίνει κατά τους εβδομήκοντα «το υπόλοιπο θα επιστρέψει», δηλαδή οι εναπομείναντες στην αιχμαλωσία Ιουδαίοι θα επανέλθουν στην πατρίδα τους. Του δε άλλου το όνομα ήταν Μαχέρ Σχαλάζ Χας Βαζ και σημαίνει «ταχέως σκύλευσον, οξέως προνόμευσον», σε δήλωση της επικείμενης κατά των Ιεροσολύμων επιδρομής των Ασσυρίων και Βαβυλωνίων. Ο Προφήτης Ησαΐας ψηφιδωτό από τη Νέα Μονή (Χίος 11ος αι.)  Ο Ησαΐας κλήθηκε στην προφητική διακονία του κατά το 738 μ.Χ., τελευταίο έτος της βασιλείας του Οζίου και πρώτο έτος της βασιλείας Ιωάθαμ. Ο ίδιος ιστορεί σε μια συναρπαστική περιγραφή την κλήση του. Ευρισκόμενος στο ιερό είδε τον Κύριο καθήμενο επάνω σε θρόνο υψηλό, ενώ ο ναός ήταν πλημμυρισμένος από υπέρλαμπρο φως της θείας δόξας. Τα εξαπτέρυγα Σεραφίμ, ίσταντο γύρω από το θείο θρόνο προσφωνώντας και αντιφωνώντας το ένα το άλλο, δοξολογώντας τον Θεό και λέγοντας «άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πάσα η γη της δόξης Αυτού». Μπροστά στο μεγαλειώδες αυτό θέαμα ο Ησαΐας καταλύφθηκε από βαθιά συγκίνηση και δέος, αναλογίστηκε την αναγιότητά του ως ανθρώπου και αναφώνησε ότι, ως άνθρωπος που έχει ακάθαρτα χείλη, αξιώθηκε να δει τον Βασιλέα, Κύριο Σαβαώθ. Μετά την ταπεινή αυτή ομολογία του, ένα από τα Σεραφίμ έλαβε διά της λαβίδος στο χέρι του αναμμένο κάρβουνο από το θυσιαστήριο, στο οποίο καιγόταν ευώδες θυμίαμα, άγγιξε τα χείλη του Ησαΐα και του είπε: «ιδού, αυτό άγγιξε τα χείλη σου και θα αφαιρέσει τις ανομίες σου και θα καθαρίσει τελείως και θα απαλείψει από σένα τις αμαρτίες σου». Уголино ди Нерио. Пророк Исаия. нач. XIV в., Лондон, Национальная галерея.  Ο Προφήτης Ησαΐας.. Εικόνα τού 14ου αιώνα μ.Χ. απο τον ζωγράφο Ουγκολίνο Ντι Νέριο. Τώρα ευρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη τού Λονδίνου. Το έργο του Προφήτη Ησαΐα επεκτάθηκε επί της βασιλείας του Ιωάθαμ, Άχαζ, Εζεκίου, ίσως δε και επί Μανασσή, από τον οποίο, όπως λέγεται καταδικάσθηκε σε θάνατο και εκτελέσθηκε με ξύλινο πριόνι, επειδή τον έλεγξε δημοσίως για την ασέβειά του. Пророк Исаии  Фреска. Афон (Дионисиат). 1547 г. Тзортзи (Зорзис) Фука. Μαρτύριο Προφήτου Ησαία.  Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1547 μ.Χ.  στην Ιερά Μονή Διονυσίου Άγιον Όρος έργο τού αγιογράφου Τζώρτζη (Ζώρζη) Φουκά Η εποχή κατά την οποία έζησε ο Ησαΐας ήταν πολύ δύσκολη για το Ισραηλιτικό βασίλειο. Οι Εβραίοι της εποχής εκείνης είχαν εκτραπεί σε μια υλόφρονα ζωή, για την ικανοποίηση της οποίας δεν δίσταζαν μπροστά σε καμία αδικία και παρανομία. Οι ιερείς ήταν μέθυσοι, οι ψευδοπροφήτες οργίαζαν, οι άρχοντες ήταν κλέφτες. Οι ψευδοευλαβείς εκείνοι, που νήστευαν και προσέφεραν θυσίες υποκριτικά και ήταν άδικοι και ανελεήμονες, είχαν πληθυνθεί και συνεργούσαν στη διαφθορά. Μια τέτοια κατάπτωση ήταν επόμενο να οδηγήσει σε ολιγοπιστία, σε απιστία προς τον αληθινό Θεό και σε εκτροπή προς την ειδωλολατρία. Εξαιτίας της αμαρτωλότητας και ασέβειας που κυριαρχούσε, με σκοπό την παιδαγωγία, την επιστροφή του λαού και την υπακοή στον θείο νόμο, ο Θεός επέτρεπε συμφορές και θλίψεις, ιδιαίτερα δε τις καταστρεπτικές επιδρομές ξένων, γειτονικών και μακρινών λαών. Исаия пророк (9 мая) Менологий  8 -11 мая; Византия. Греция; XIV в.;  памятник: Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion);  10 x 13 см.; местонахождение: Англия. Оксфорд. Бодлеанская Библиотека  (Bodleian Librry) Προφήτης Ησαΐας Βυζαντινό Μηνολόγιο τού Μαίου (8 - 11)  τού 14ου αιώνα μ.Χ.  και ευρίσκεται Αγγλία. Βιβλιοθήκη Bodleian στην Οξφόρδη. Αγγλία Έτσι το έργο του Προφήτη Ησαΐα, καθ' όλο το διάστημα της δράσεώς του, ήταν να ελέγχει την αμαρτωλότητα και ασέβεια, να καταδικάζει αυστηρότατα την αποστασία και ειδωλολατρία, να προλέγει θλίψεις κατά του αποστάτη λαού και να καλεί σε μετάνοια και επιστροφή προς τον Θεό. Σε περίοδο δε προφανών κινδύνων, επιδρομής εχθρών και δουλείας του λαού, ενθάρρυνε τους αποκαρδιωμένους, αναθέρμαινε την πίστη και υπακοή προς τον Θεό, καλλιεργούσε την ελπίδα της απολυτρώσεως. Αλλά εκείνο το οποίο χαρακτηρίζει εντονότερα τον Ησαΐα είναι κυρίως οι πολυάριθμες και καθαρότατες Χριστολογικές Προφητείες του. Φωτιζόμενος από το Πανάγιο Πνεύμα προανήγγειλε την εκ Παρθένου γέννηση του Λυτρωτού, όπως και το Όνομα Αυτού «Εμμανουήλ», το οποίο σημαίνει «ο Θεός μαζί μας». Γι' αυτό και ονομάσθηκε από τους Πατέρες, «Ευαγγελικός Προφήτης», οι δε Προφητείες του «Καθ' Ησαΐαν Ευαγγέλιον». Το ιερό λείψανό του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β' (408 - 450 μ.Χ.) και κατατέθηκε στο ναό του Αγίου Μάρτυρα Λαυρεντίου που ήταν πλησίον των Βλαχερνών. Ιερά Λείψανα:  Απότμημα Κάρας του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Χιλανδαρίου Αγίου Όρους.

Ἀπολυτίκιον Ἦχος β’. Τοῦ Προφήτου σου Ἡσαῒου, τὴν μνήμην Κύριε ἑορτάζοντες, δι᾽ αὐτοῦ σε δυσωποῦμεν, Σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον  Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε. Ὡς σάλπιγξ πανεύσημος, μεγαλοφώνω φθογγή, τῷ κόσμῳ προήγγειλας, τὴν παρουσίαν Χριστοῦ, Προφῆτα θεσπέσιε, σὺ γὰρ τοῦ Παρακλήτου, ἑλλαμφθεῖς τὴ δυνάμει, κάλαμος ὀξυγράφος, τῶν μελλόντων ἐδείχθης, διὸ σὲ Ἠσαΐα, ὕμνοις γεραίρομεν. Κοντάκιον Ἦχος β’. Τήν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον. Τῆς Προφητείας τὸ χάρισμα δεδεγμένος, προφητομάρτυς Ἡσαΐα θεοκήρυξ, πᾶσιν ἐτράνωσας τοῖς ὑφ᾽ ἤλιον, τὴν τοῦ Θεοῦ φωνήσας μεγαλοφώνως σάρκωσιν· Ἱδοὺ ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται.

Άγιος Χριστόφορος ο Μεγαλομάρτυρας

Мч. Христофор. Феофан Критский и Симеон. 

Фреска церкви свт. Николая. Монастырь Ставроникита. Афон. 1546 год.

Μάρτυς Χριστοφόρος.Τοιχογραφία  (Fresco) τού έτους 1546 μ.Χ.

 από τον  Θεοφάνη τον Κρήτα και  τον Συμεών 

στο Παρεκκλήσιο τού Αγίου Νικολάου

 τής Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα. Αγίου Όρους

Τὸν Χριστοφόρον οἶδά σε Χριστοφόρος, Χριστῷ τυθέντα τῷ Θεῷ διὰ ξίφους.

Βιογραφία Ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Χριστόφορος καταγόταν από ημιβάρβαρη φυλή και ονομαζόταν Ρεμπρόβος, που σημαίνει αδόκιμος, αποδοκιμασμένος, κολασμένος. Πιθανότατα έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Δεκίου (249 - 251 μ.Χ.), όταν στην Αντιόχεια Επίσκοπος ήταν ο Άγιος Ιερομάρτυς Βαβύλας (τιμάται 4 Σεπτεμβρίου). Ο Άγιος ως προς την εξωτερική εμφάνιση ήταν τόσο πολύ άσχημος, γι' αυτό και αποκαλείτο «κυνοπρόσωπος».  Τοιχογραφία με τον Αγ. Χριστοφόρο τον κυνοκέφαλο,  επονομαζόμενο και Ρέπρεβο στο Καθολικό τής κάτω  Ιεράς Μονής Δίβρης. Νομός Ηλείας. Λεπτομέρεια της τοιχογραφίας με τον Αγ. Χριστοφόρο  τον κυνοκέφαλο  στο Καθολικό τής κάτω  Ιεράς Μονής Δίβρης. Νομός Ηλείας. Ο Άγιος Χριστοφόρος ο κυνοκέφαλος στο Καθολικό της κάτω Μονής Δίβρης. Η ιστορική Δίβρη είναι μια κωμόπολις του τέως Δήμου Λαμπείας και του νυν καλλικρατικού Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Στην αμφιθεατρικά χτισμένη Δίβρη, στις πλαγιές των Λαμπείων ορέων, συναντάμε 7 μαχαλάδες (συνοικίες – γειτονιές) και 52 Ναούς όσους σε καμία άλλη πόλη και κωμόπολη της Ηλείας[2]. Στην Δίβρη συναντάμε και δύο από τα σπουδαιότερα Μοναστήρια της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχουν διαγράψει μια πλούσια ιστορική διαδρομή ανά τους αιώνας. Την άνω Μονή Δίβρης, την  επονομαζομένη Παναγία Χρυσοπηγή και την κάτω Μονή Δίβρης.200 μέτρα Νότια και δεξιά πλησιάζοντας την όμορφη αυτή κωμόπολη και αφού ξεδιψάσουμε στα δροσερά νερά της πηγής του Γαυροβίκου, βρίσκεται η κάτω Μονή Δίβρης φυτεμένη μέσα σε μια χαράδρα που οργιάζει από βλάστηση. Χτίσμα του 18ου αιώνος και μετόχι τώρα της άνω Μονής Δίβρης, χρησιμοποιήθηκε για να παραχειμάζουν οι μοναχοί της άνω Μονής από το δριμύ ψύχος της περιοχής κατά την περίοδο του χειμώνα.[3] Ένας μονόχωρος θολωτός Ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί το Καθολικό της κάτω Μονής. Ο Ναός είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες διαφόρων Αγίων που μέσα σε αυτούς συναντάμε και τον εξεταζόμενο Άγιο Χριστοφόρο. Στο Βόρειο τοίχος και σε ύψος 1 μέτρου από το έδαφος παρατηρούμε γραμμωτά κοσμήματα. Μια δεύτερη ζώνη παρουσιάζει ολόσωμες μορφές Αγίων με φυσικό ύψος, ανάμεσα σε αυτούς διακρίνουμε τους εκπροσώπους του Μοναχικού βίου, Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη, Σάββα, Ευθύμιο, Αντώνιο και μετά Χριστόφορο τον κυνοκέφαλο τον επονομαζόμενο και Ρέπρεβο, Συμεών τον στηλίτη, κ.α.[4] (Εικ.1). Ο Άγιος Χριστοφόρος εδώ ιστορείται όρθιος με το σώμα του να έχει στάση τρία τέταρτα ενώ το πρόσωπό του που έχει μορφή σκύλου(μακρύ ρύγχος, οφθαλμούς αμυγδαλωτούς και ζωηρούς και ώτα μικρά και αιχμηρά)[5] βρίσκεται σε στάση κατατομής, προφίλ. Φορά στρατιωτική στολή και στον ώμο του έχει κόκκινη χλαμύδα, στο δεξί του χέρι κρατάει υψωμένο σταυρό δείγμα του μαρτυρίου του και στο αριστερό φέρει λόγχη ενδεικτικό της στρατιωτικής του ιδιότητος. Η τοιχογραφία αυτή τιτλοφορείται «Ο ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ο Ρέπρεβος».  (Βλ. Εικ.1 και Εικ.2). Ρέπρεβος ήταν το αρχικό όνομα του Αγίου όπως θα δούμε και παρακάτω. Τοιχογραφία απο τον κοιμητηριακό ναό Αγ. Αναργύρων Αντρωνίου που  είναι ιστορικό κεφαλοχώρι στο οροπέδιο Φολόης κοντά στην Αρχαία Ολυμπία του Νομού Ηλείας. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας.                              Στο μέσον εικονίζεται ο Αγ. Χριστόφορος ο κυνοκέφαλος. Λεπτομέρεια της τοιχογραφίας με τον Αγ. Χριστοφόρο  τον κυνοκέφαλο στον κοιμητηριακό ναό Αγ. Αναργύρων Αντρωνίου. Πρωτίστως πρέπει να τονίσουμε ότι ο Άγιος Χριστοφόρος είναι ένας εκ των Αγίων της Εκκλησίας μας ο οποίος εικονίζεται με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Σε αυτό συνετέλεσαν κυρίως οι παράδοξες περί αυτού διηγήσεις των συναξαρίων, όπως θα διαπιστώσουμε και παρακάτω. Ο χαρακτηριστικότερος τύπος απεικονίσεως του Αγίου βέβαια, είναι ο τύπος του κυνοκεφάλου και είναι λαϊκής προελεύσεως. Μαρτυρείται δε ότι η παράσταση αυτή είναι δημιούργημα των χρόνων της παλαιοχριστιανικής εποχής.[18] Ας δούμε όμως τώρα ποιοί ήταν εκείνοι οι λόγοι που συνετέλεσαν στην απεικόνιση του Άγιου με αυτή την κυνοπρόσπωπη μορφή.   Αρχικά πρέπει να στραφούμε προς τον βίο του Άγιου Χριστοφόρου, από τον οποίο εκπηγάζουν πολύ διαφωτιστικές πληροφορίες για το εξεταζόμενο θέμα μας. Ο Άγιος Χριστοφόρος  έζησε και μαρτύρησε στα χρόνια του Ρωμαίου Αυτοκράτορος Δεκίου, γύρω στο 249 με 251 μ.χ. Καταγόταν από μια φυλή της Βόρειας Αφρικής των Μαρμαριτών. Τα μέλη της φυλής αυτής, ήταν ανθρωποφάγοι και είχαν σώμα ανθρώπινο αλλά κεφάλι που έμοιαζε με μορφή σκύλου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να επηρεάσει την βυζαντινή εικονογραφία, η οποία αργότερα θα τον παρουσιάσει ως κυνοκέφαλο. Στην διάρκεια ενός πολέμου συνελήφθει αιχμάλωτος και μαζί με άλλους 200 στρατιώτες μεταφέρθηκε στην Αντιόχεια όπου εκεί, κατηχώντας και μεταστρέφοντας και τους 200 αυτούς Ρωμαίους στρατιώτες στον Χριστιανισμό, εβαπτίσθει από τον εκεί Επίσκοπο Αντιοχείας Ιερομάρτυρα Βαβύλα(εορτάζει στις 4 Σεπτεμβρίου) μετονομαστείς από Ρέπρεβος σε Χροστοφόρος. Ρέπρεβος ή Ρέπροβος ήταν αρχικά  τον όνομα του Αγίου που είναι Λατινικής προελεύσεως και είχε προσλάβει αυτό το όνομα προφανώς λόγω της δυσμορφίας του καθ’ ότι αυτό σημαίνει «επάρατος, δύσμορφος, στυγερός».[19] Κατά τα Συναξάρια μαρτυρείται ότι αφορμή για να οδηγηθεί στον αποκεφαλισμό ο Άγιος Χροστοφόρος ήταν η άρνησή του να θυσιάσει στα είδωλα και η μεταστροφή στον Χριστιανισμό δύο γυναικών ελευθέρων ηθών της Καλλινίκης και της Ακυλίνας καθώς επίσης και των 200  Ρωμαίων στρατιωτών.[20]   Μια δεύτερη άποψη περί της κυνοπρόσωπης μορφής του Αγίου Χριστοφόρου, που θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε περισσότερο ως λαϊκή δοξασία, είναι ότι η ομορφιά και το κάλλος του Αγίου ήταν τόσο έντονο ώστε πολλές γυναίκες έπεφταν σε πειρασμό ατενίζοντας το πρόσωπό του. Ο Άγιος που δεν ήθελε να γίνεται αιτία σκανδαλισμού παρακάλεσε τον Θεό να του αλλάξει την μορφή και να τον κάνει άγριο και αποκρουστικό στο πρόσωπο. Έτσι λοιπόν απεστάλει Άγγελος και άγγιξε το πρόσωπό του και αμέσως έγινε τόσο δύσμορφος και αποκρουστικός που έμοιαζε με την μορφή του σκύλου.[21] Ο αγιογράφος λοιπόν επέλεξε το κεφάλι κυνός για να φανερώσει την φυσική ασχήμια του Άγιου που του εδόθηκε από τον Θεό και να αποδείξει ότι στον Χριστιανισμό το φυσικό κάλλος δεν έχει καμία αξία ως προς την άγουσα προς τον Θεό οδό. Ο εικονογράφος λοιπόν θέλει να δείξει εδώ με αλληγορικό και συμβολικό τρόπο πως όλοι έχουν το δικαίωμα της μετοχής στην αληθινή πίστη του Τριαδικού Θεού ανεξάρτητα από την μορφή τους και τούτο γιατί όλοι είναι εικόνα και ομοίωση Θεού.[22]   Πολύ διαφωτιστικά είναι και αυτά τα οποία αναφέρουν κάποιοι σημαντικοί ερευνητές περί των γραπτών παραδόσεων γύρω από το θέμα αυτό. Έτσι λοιπόν πληροφορούμαστε ότι η γραπτή παράδοση για τον Άγιο Χριστοφόρο διακρίνεται αφ’ ενός μεν στην Βυζαντινή, Ελληνίζουσα και αφ’ ετέρου δε στην Ανατολίζουσα. Στην πρώτη ανήκει το «Synaxarium Constantinopolitanum» του 10ου αιώνος και στην δεύτερη «Το μαρτύριο του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Χριστοφόρου» του 11ου αιώνος.      Στο δεύτερο αυτό μαρτύριο, αναφέρεται ότι ο Άγιος ήταν «…..από το γένος των κυνοκεφάλων, γης δε των ανθρωποφάγων, αλλά πιστός τω φρονήματι και αεί τα λόγια μελετών του Θεού. Ουκ ηδύνατο δε τη ημετέρα διαλέκτω λαλείν …..» ενώ πιο κάτω αυτός αναφέρεται ως «… κακοπρόσωπος, κακώνυμος, αλλόφυλος και αλλοτριόμορφος». Αντιθέτως το συναξάριο της Κωνσταντινουπόλεως αρνείται ότι ο Άγιος ήταν κυνοκέφαλος. «Περί τούτου του ενδόξου και μεγαλομάρτυρος τερατώδη λέγεται τινά και παράδοξα, ότι τε κυνοπρόσωπος ήν εκ της χώρας των τους ανθρώπους κατεσθιόντων και ότι πρότερον ανθρώπους ήσθιεν, ύστερον δε μετά το πιστεύσαι Χριστώ μετεμορφώθη. Ούκ έστι δε τούτο, ούκ έστιν. Αλλά τινές αυτόν ούτως υπενόησαν δια το εθνικόν και άγριον και φοβερόν».[23] Επηρεασθέντες λοιπόν από την Ανατολίζουσα παράδοση του Μαρτυρίου του Αγίου Χριστοφόρου ορισμένοι «λαϊκοί» αγιογράφοι εξεικόνισαν τον Άγιο ως κυνοκέφαλο.[24]   Πολύ ενδιαφέροντα είναι και αυτά τα οποία αναφέρει ο Θεολόγος Καθηγητής Θωμάς Μαφρέδας σχετικά με αυτό το θέμα, μέσα από την διαφωτιστική του εργασία. Θέλοντας να εξηγήσει αυτό το γεγονός της απεικονίσεως του Αγίου Χριστοφόρου τονίζει πως «είναι σύνηθες για τον Ελληνορωμαϊκό πολισμό στην προσπάθειά του να εξάρει τα επιτεύγματα του πολιτισμού του και να περιγράψει τους διάφορους πολιτισμούς που είναι μακριά από τον μέχρι τότε γνωστό και πολιτισμένο κόσμο, να χρησιμοποιεί περιγραφές που να παρουσιάζουν τα φύλα αυτά ως απόκοσμα, με ανθρώπους που περισσότερο μοιάζουν σε ζώα παρά με ανθρώπινη μορφή. Έτσι ο βιογράφος του Αγίου Χριστοφόρου αναφέροντας πως κατάγεται από μια φυλή κυνοκεφάλων ανθρώπων και ανθρωποφάγων, περισσότερο επιθυμεί να καταδείξει πως κατάγεται από μια περιοχή άγνωστη και απρόσιτη για τον τότε γνωστό κόσμο, παρά από μια φυλή δύσμορφη με απολίτιστες συνήθειες».[25]   Δεν πρέπει να παραθεωρίσουμε και ένα ακόμα στοιχείο το οποίο αναφέρουν οι ερευνητές, υποστηρίζοντας πως η χρήση ζωομορφικών χαρακτηριστικών δεν απαντά για πρώτη φορά στην βυζαντινή τέχνη και μάλιστα στην εικονογραφία του Αγίου Χριστοφόρου. Αντιθέτως είναι αρκετά παλαιά συνήθεια. Αρκετοί ερευνητές στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν αυτό το φαινόμενο, αναζήτησαν ερείσματα στην μυθολογία και στις δοξασίες των λαών της εγγύς  και της άπω Ανατολής και κυρίως της Αιγύπτου. Έτσι λοιπόν αρκετοί συσχετίζουν αυτόν με τον Αιγύπτιο Θεό Ανούβη ο οποίος είχε κεφάλι σκύλου και μετέφερε στον ώμο του τον Ώρον πάνω από τον Νείλο ποταμό.[26] Ας θυμηθούμε εδώ και από την Ελληνική μυθολογία την Εκάτη, η οποία και αυτή είχε κεφάλι σκύλου.[27] Η Εκάτη είναι αυτή που πληροφορεί πρώτη την Δήμητρα για την απαγωγή της κόρης της και έτσι θυμίζει το ρόλο του Ανούβη.[28] Αλλά να θυμηθούμε και τον Κέρβερο που και αυτός είχε μορφή κυνός.[29]   Ο Καθηγητής Παναγιώτης Παπαευαγγέλου, αναφερόμενος στην παράσταση του Αγίου Χριστοφόρου με την μορφή κυνός τονίζει ότι «αυτό εξακολούθησε να υπάρχει κοντά σε αγροτικούς πληθυσμούς μαζί με άλλα μαγικοθρησκευτικά θέματα τα οποία τα περιφρονούσε η αριστοκρατική τέχνη της Βασιλεύουσας και διέσωζαν αμαθείς ζωγράφοι κατά την έκφραση των συναξαρίων, στους οποίους άρεσε να ζωγραφίζουν τέτοιου είδους παραστάσεις».[30]   Εν κατακλείδι θέλουμε να τονίσουμε πως ο Άγιος Χριστοφόρος είτε εικονίζεται ως κυνοκέφαλος, είτε ως άνθρωπος που μεταφέρει το Χριστό στους ώμους του, είναι μέτοχος των δωρεών του Αγίου Πνεύματος και της χάριτος του Θεού. Και οι δύο  παραστάσεις πετυχαίνουν τον στόχο και το σκοπό τους, που δεν είναι άλλος από την αισθητοποίηση μέσω της τέχνης της παρουσίας της Χάριτος του Θεού μέσα στις ιερές μορφές. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονίσουμε ότι η Λατινική αγιολογική παράδοση ακολούθησε διαφορετική στάση ως προς το γεγονός της απεικονίσεως του Αγίου. Η Καθολική Εκκλησία, η οποία και αυτή τιμά τον Άγιο Χριστοφόρο, χωρίς να αποδέχεται εικονογραφήσεις σαν και αυτές της Ανατολικής Εκκλησίας, ακολούθησε ένα νέο εικονογραφικό τύπο, καθαρό από ζωομορφικά χαρακτηριστικά. Η Δυτική Εκκλησία προέβη σε μια διαφορετική ιστόρηση έχοντας ως βάση την ανάλυση του ονόματος του Αγίου. Έτσι λοιπόν απορρίφτηκε η άποψη πως η μορφή του Άγιου Χριστοφόρου έμοιαζε με μορφή σκύλου και επικράτησε η εντύπωση πως ο Άγιος ήταν ένας γίγαντας ο οποίος κουβαλούσε στους ώμους του τον Χριστό από την μία όχθη ενός ποταμού στην άλλη. (Χριστο – φόρος).[31] Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε πως η εξεταζόμενη μορφή του Άγιου Χριστοφόρου του κυνοκεφάλου, δεν αποτελεί ζωολατρεία, διότι κανένας σκύλος δεν λατρεύεται, κανένας σκύλος δεν ενσαρκώνει τον Άγιο Χριστοφόρο και κανένας σκύλος δεν είναι ιερός. Ο Χριστιανισμός δεν μπορεί καν να κατηγορηθεί ούτε για ανθρωπολατρεία πολλώ δε μάλλον για ζωολατρεία, εφόσον στον Χριστιανισμό δεν λατρεύονται οι  άνθρωποι, παρά μόνο ο Θεός. Ακόμα και οι Άγιοι δεν λατρεύονται αλλά τιμούνται.[32]

Икона мученика Христофора. XVII век. Художественный музей, г. Череповец Μάρτυς Χριστοφόρος. Εικόνα τού 17ου αιώνα μ.Χ.  στο Μουσείο Τέχνης Τσερέποβετς. Ρωσία Мученик Христофор. Успенский монастырь города Свияжска, Татарстан.  Μάρτυς Χριστοφόρος. Τοιχογραφία στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην πόληSviyazhsk ( tat. Zөya) - το νησί-χωριό στην Zelenodolsk περιοχή του Ταταρστάν , στη συμβολή των ποταμών Sviyaga και Pike. Ρωσία  Старообрядческая житийная икона святого Христофора Παλιά  εικόνα του Αγίου Χριστόφορου Η μεταστροφή του στον Χριστό έγινε με τρόπο θαυμαστό. Συνελήφθη αιχμάλωτος σε μάχη, που διεξήγαγε το έθνος του με τα Ρωμαϊκά αυτοκρατορικά στρατεύματα. Κατατάγηκε στις Ρωμαϊκές λεγεώνες και πολέμησε κατά των Περσών, επί Γορδίου και Φιλίππου. Мч. Христофор. Фреска. Церковь Христа Пантократора. Дечани. Косово. Сербия. Около 1350 года. Μάρτυς Χριστοφόρος. Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους περίπου 1350 μ.Χ.  στην Εκκλησία του Χριστού Παντοκράτορα.  Ιερά Μονή Βισόκι Ντέτσανι. Κοσσυφοπέδιο. Σερβία.  Όταν ήταν ακόμη κατειχούμενος, για να ευχαριστήσει τον Χριστό, εγκαταστάθηκε σε επικίνδυνη δίοδο ποταμού και μετέφερε δωρεάν επί των ώμων του εκείνους που επιθυμούσαν να διέλθουν τον ποταμό. Μια μέρα παρουσιάσθηκε προς αυτόν μικρό παιδί, το οποίο τον παρακάλεσε να τον περάσει στην απέναντι όχθη. Ο Ρεμπρόβος πρόθυμα το έθεσε επί των ώμων του και στηριζόμενος επί της ράβδου του εισήλθε στον ποταμό. Όσο όμως προχωρούσε, τόσο το βάρος του παιδιού αυξανόταν, ώστε με μεγάλο κόπο κατόρθωσε να φθάσει στην απέναντι όχθη. Μόλις έφθασε στον προορισμό του, κατάκοπος είπε στο παιδί ότι και όλο τον κόσμο να σήκωνε δεν θα ήταν τόσο βαρύς. Το παιδί του απάντησε: «Μην απορείς, διότι δεν μετέφερες μόνο τον κόσμο όλο, αλλά και τον πλάσαντα αυτόν. Είμαι Εκείνος στην υπηρεσία του Οποίου έθεσες τις δυνάμεις σου και σε απόδειξη αυτού φύτεψε το ραβδί σου και αύριο θα έχει βλαστήσει», και αμέσως εξαφανίσθηκε. Ο Ρεμπρόβος φύτεψε την ράβδο και την επομένη την βρήκε πράγματι να έχει βλαστήσει. Μετά το περιστατικό αυτό βαπτίσθηκε Χριστιανός από τον Άγιο Ιερομάρτυρα Βαβύλα, ο οποίος τον μετονόμασε σε Χριστόφορο. Η άκτιστη θεία Χάρη, που έλαβε την ώρα του βαπτίσματος και του Χρίσματος, μεταμόρφωσε όλη του την ύπαρξη. Και αυτή ακόμα η δύσμορφη όψη του φαινόταν φωτεινότερη και ομορφότερη. Στην Ορθόδοξη αγιογραφία ο Άγιος εικονίζεται να μεταφέρει στον ώμο του τον Χριστό. Εξ' αφορμής ίσως του γεγονότος αυτού θεωρείται προστάτης των οδηγών και στο Μικρόν Ευχολόγιον και συγκεκριμένα στην Ακολουθία «επί ευλογήσει νέου οχήματος» υπάρχει, πρώτο στη σειρά, το απολυτίκιό του. Мч. Христофор. Феофан Критский и Симеон. Фреска церкви свт. Николая. Монастырь Ставроникита. Афон. 1546 год. Μάρτυς Χριστοφόρος.Τοιχογραφία  (Fresco) τού έτους 1546 μ.Χ.  από τον  Θεοφάνη τον Κρήτα και  τον Συμεών στο Παρεκκλήσιο τού Αγίου Νικολάου  τής Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα. Αγίου Όρους Κατά τον τότε εναντίον των Χριστιανών διωγμό, λίγο μετά την βάπτισή του, είδε Χριστιανούς να κακοποιούνται από τους ειδωλολάτρες. Από αγανάκτηση επενέβη και έκανε δριμύτατες παρατηρήσεις προς αυτούς, διέφυγε δε τη σύλληψη χάρη στο γιγαντιαίο του παράστημα και την ηράκλεια δύναμή του. Καταγγέλθηκε όμως στον αυτοκράτορα και διατάχθηκε η σύλληψή του. Για τον σκοπό αυτό απεστάλησαν διακόσιοι στρατιώτες. Αυτοί, αφού ερεύνησαν σε διάφορα μέρη, τον βρήκαν κατά την στιγμή την οποία ετοιμαζόταν να γευματίσει ένα κομμάτι ξερό ψωμί. Κατάκοποι οι στρατιώτες και πεινασμένοι ζήτησαν από τον Άγιο Χριστόφορο να τους δώσει να φάγουν και ως αντάλλαγμα του υποσχέθηκαν ότι δεν θα τον κακομεταχειρίζονταν. Ένας από τους στρατιώτες, βλέποντας ότι πλην του ξερού άρτου δεν υπήρχε καμία άλλη τροφή, ειρωνευόμενος τον Χριστόφορο, του είπε ότι ευχαρίστως θα γινόταν Χριστιανός, εάν είχε την δύναμη να τους χορτάσει όλους με το κομμάτι εκείνο του άρτου. Τότε ο Άγιος, αφού γονάτισε, άρχισε να παρακαλεί τον Χριστό να πολλαπλασιάσει το κομμάτι εκείνο του άρτου, όπως πολλαπλασίασε τους πέντε άρτους στην έρημο, για να χορτάσουν οι πεινώντες στρατιώτες και να φωτισθούν στην αναγνώριση και ομολογία Αυτού. Η παράκληση του Αγίου εισακούσθηκε και το τεμάχιο του άρτου πολλαπλασιάσθηκε. Βλέποντας οι στρατιώτες το θαύμα αυτό, προσέπεσαν στα πόδια του Αγίου και τον παρακαλούσαν να τους γνωρίσει καλύτερα τον Θεό του. Ο Άγιος εξέθεσε με απλότητα τη Χριστιανική διδασκαλία και αφού όλοι εξέφρασαν την επιθυμία να γίνουν Χριαστιανοί, τους οδήγησε προς τον Επίσκοπο Αντιοχείας Βαβύλα, ο οποίος, αφού τους κατήχησε, τους βάπτισε. Όταν ο αυτοκράτορας Δέκιος πληροφορήθηκε το γεγονός, τους μεν στρατιώτες συνέλαβε και αποκεφάλισε, τον δε Χριστόφορο προσπάθησε με υποσχέσεις και κολακείες να μεταπείσει, αλλά οι προσπάθειές του προσέκρουσαν στην επίμονη άρνηση αυτού. Κατόπιν τούτου έστειλε προς αυτόν δύο διεφθαρμένες γυναίκες, την Ακυλίνα και την Καλλινίκη, ελπίζοντας ότι με τα θέλγητρά τους θα τον σαγήνευαν και θα τον παρέσυραν. Οι δύο γυναίκες, αφού άκουσαν την προτροπή του Αγίου, για να επανέλθουν στον δρόμο της αγνότητας και της αρετής, έγιναν Χριστιανές και, αφού παρουσιάσθηκαν ενώπιον του αυτοκράτορα Δεκίου, ομολόγησαν τον Χριστό. Γι' αυτό και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Στη συνέχεια ο Άγιος Χριστόφορος υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια και τέλος υπέστη τον δι' αποκεφαλισμού θάνατο το 251 μ.Χ. Η Σύναξη αυτού ετελείτο στο Μαρτύριο αυτού κοντά στο ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου στο Κυπαρίσσιον και στο ναό του Αγίου Μάρτυρος Πολυεύκτου, πλησίον της Αγίας Ευφημίας των Ολυβρίου. Ιερά Λείψανα:  Η Κάρα του Αγίου Χριστόφορου βρίσκεται στη Μονή Καρακάλου Αγίου Όρους. Λειψανοθήκη με την κάρα του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Χριστοφόρου του επιμάχου. Κατασκευάστηκε στη Δαλματία τον 14ο αιώνα μ.Χ. Θησαυρός του παλαιού Καθεδρικού Ναού. Ράμπ Κροατίας (Το Ραμπ, είναι νησί της Κροατίας στην Αδριατική Θάλασσα.) Ἀπότμημα Λειψάνου τοῦ Ἁγ. Χριστοφόρου ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Καμμένων Βούρλων Φθιώτιδας  Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Χριστόφορου βρίσκονται στις Μονές Προυσού Ευρυτανίας, Γενν. Θεοτόκου Αιγίνης, Αγ. Αναργύρων Καστοριάς και Κύκκου Κύπρου.

Ὁ Ἅγιος Χριστοφόρος -  Τοιχογραφία στη Λιθιά Καστοριάς, έτ. 1850. Ἀπολυτίκιον  Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε. Στολαῖς ταῖς ἐξ αἵματος, ὡραϊζόμενος, Κυρίῳ παρίστασαι, τῷ Βασιλεῖ οὐρανῶν, Χριστοφόρε ἀοίδιμε· ὅθεν σὺν Ἀσωμάτων, καὶ Μαρτύρων χορείαις, ᾄδεις τῆ τρισαγίῳ, καὶ φρικτῇ μελωδίᾳ· διὸ ταῖς ἱκεσίαις ταῖς σαῖς, σῶζε τοὺς δούλους σου. Ο άγιος Χριστοφόρος και ένας Ιεράρχης. Εικόνα στα Κορέστεια Καστοριάς. Κοντάκιον Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον. Χριστὸν φέρων ἔνδοξε, ἐν τῇ ψυχῇ σου, ἰσχυρῶς κατέβαλες, τῶν ἐναντίων τὰς ἀρχάς· διὸ Χριστὸν ἐκδυσώπησον, ὦ Χριστοφόρε, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν. Ο Άγιος Χριστοφόρος, τοιχογραφία από τον Καθεδρικό Ναό του Limburg της Γερμανίας Минея - Май (фрагмент). Икона. Русь. Начало XVII в. Церковно-Археологический Кабинет Московской Духовной Академии. Μηναῖο - Μάιος (τεμάχιο). Εἰκονίδιο στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰώνα μ.Χ. στήνἘκκλησία καί τό Αρχαιολογικό Μουσεῖο τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας . Μεγαλυνάριον Μάρτυς ἀκατάπληκτος καὶ στερρός, πέλων τῇ ἰδέᾳ, Χριστοφόρε καὶ τῷ νοΐ, τῶν ἀντικειμένων, κατέπληξας τὰ στίφη, ἀθλήσας ὑπὲρ φύσιν πόθῳ τοῦ Κτίστου σου.

Ὃς ἄσπορον προεῖδεν υἱομητρίαν,

Πρισθεὶς ἄναρχον εἶδεν υἱοπατρίαν.

Ἡσαΐας δ' ὁρόων μέλλοντ' ἐνάτῃ χερὶ πρίσθη.

Βιογραφία

Ο Προφήτης Ησαΐας, υιός του Αμώς, γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα περί το 774 π.Χ. Υπήρξε ο πρώτος μεταξύ των τεσσάρων μεγάλων Προφητών, ο λαμπρότερος και μεγαλοφωνότερος από αυτούς. Το όνομα Ησαΐας, εβραϊστί Γιασιαγιάχου, σημαίνει «ο Θεός σώζει».

ПРОРОК ИСАЙЯ

Церковь Симеона Богоприимца

 в Зверине монастыре в Новгороде

Προφήτης Ησαΐας

στον Ιερό Ναό τού Συμεών τού Θεοδόχου

Τοιχογραφία (Fresco) 

 τής Ιεράς Μονής Ζβερίν-Πορόβσκι 

στο Βελίκι Νόβγκοροντ. Ρωσία

Κατά αρχαία ραββινική παράδοση, ο πατέρας του ήταν αδελφός του βασιλέως των Ιουδαίων Αμασίου, η δε θυγατέρα του λέγεται ότι είχε νυμφευθεί τον βασιλέα Μαννασή. Οι παραδόσεις αυτές, θρύλοι μάλλον και όχι ιστορικές αλήθειες, υποδηλώνουν πάντως την ευγενή καταγωγή του Ησαΐου. Ο Ησαΐας ήταν έγγαμος και είχε αποκτήσει δύο παιδιά, τα οποία αναφέρονται στις Προφητείες του. Σε αυτά, κατ' εντολήν προφανώς του Θεού, είχαν δοθεί συμβολικά ονόματα. Του μεν πρώτου το όνομα ήταν Ιασούβ και σημαίνει κατά τους εβδομήκοντα «το υπόλοιπο θα επιστρέψει», δηλαδή οι εναπομείναντες στην αιχμαλωσία Ιουδαίοι θα επανέλθουν στην πατρίδα τους. Του δε άλλου το όνομα ήταν Μαχέρ Σχαλάζ Χας Βαζ και σημαίνει «ταχέως σκύλευσον, οξέως προνόμευσον», σε δήλωση της επικείμενης κατά των Ιεροσολύμων επιδρομής των Ασσυρίων και Βαβυλωνίων.

Ο Προφήτης Ησαΐας ψηφιδωτό από τη Νέα Μονή (Χίος 11ος αι.) 

Ο Ησαΐας κλήθηκε στην προφητική διακονία του κατά το 738 μ.Χ., τελευταίο έτος της βασιλείας του Οζίου και πρώτο έτος της βασιλείας Ιωάθαμ. Ο ίδιος ιστορεί σε μια συναρπαστική περιγραφή την κλήση του. Ευρισκόμενος στο ιερό είδε τον Κύριο καθήμενο επάνω σε θρόνο υψηλό, ενώ ο ναός ήταν πλημμυρισμένος από υπέρλαμπρο φως της θείας δόξας. Τα εξαπτέρυγα Σεραφίμ, ίσταντο γύρω από το θείο θρόνο προσφωνώντας και αντιφωνώντας το ένα το άλλο, δοξολογώντας τον Θεό και λέγοντας «άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πάσα η γη της δόξης Αυτού». Μπροστά στο μεγαλειώδες αυτό θέαμα ο Ησαΐας καταλύφθηκε από βαθιά συγκίνηση και δέος, αναλογίστηκε την αναγιότητά του ως ανθρώπου και αναφώνησε ότι, ως άνθρωπος που έχει ακάθαρτα χείλη, αξιώθηκε να δει τον Βασιλέα, Κύριο Σαβαώθ. Μετά την ταπεινή αυτή ομολογία του, ένα από τα Σεραφίμ έλαβε διά της λαβίδος στο χέρι του αναμμένο κάρβουνο από το θυσιαστήριο, στο οποίο καιγόταν ευώδες θυμίαμα, άγγιξε τα χείλη του Ησαΐα και του είπε: «ιδού, αυτό άγγιξε τα χείλη σου και θα αφαιρέσει τις ανομίες σου και θα καθαρίσει τελείως και θα απαλείψει από σένα τις αμαρτίες σου».

Уголино ди Нерио. Пророк Исаия. нач. XIV в., Лондон, Национальная галерея.

 Ο Προφήτης Ησαΐας.. Εικόνα τού 14ου αιώνα μ.Χ. απο τον ζωγράφο Ουγκολίνο Ντι Νέριο. Τώρα ευρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη τού Λονδίνου.

Το έργο του Προφήτη Ησαΐα επεκτάθηκε επί της βασιλείας του Ιωάθαμ, Άχαζ, Εζεκίου, ίσως δε και επί Μανασσή, από τον οποίο, όπως λέγεται καταδικάσθηκε σε θάνατο και εκτελέσθηκε με ξύλινο πριόνι, επειδή τον έλεγξε δημοσίως για την ασέβειά του.

Пророк Исаии 

Фреска. Афон (Дионисиат). 1547 г.

Тзортзи (Зорзис) Фука.

Μαρτύριο Προφήτου Ησαία. 

Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1547 μ.Χ.

στην Ιερά Μονή Διονυσίου Άγιον Όρος έργο τού αγιογράφου Τζώρτζη (Ζώρζη) Φουκά

Η εποχή κατά την οποία έζησε ο Ησαΐας ήταν πολύ δύσκολη για το Ισραηλιτικό βασίλειο. Οι Εβραίοι της εποχής εκείνης είχαν εκτραπεί σε μια υλόφρονα ζωή, για την ικανοποίηση της οποίας δεν δίσταζαν μπροστά σε καμία αδικία και παρανομία. Οι ιερείς ήταν μέθυσοι, οι ψευδοπροφήτες οργίαζαν, οι άρχοντες ήταν κλέφτες. Οι ψευδοευλαβείς εκείνοι, που νήστευαν και προσέφεραν θυσίες υποκριτικά και ήταν άδικοι και ανελεήμονες, είχαν πληθυνθεί και συνεργούσαν στη διαφθορά.

Μια τέτοια κατάπτωση ήταν επόμενο να οδηγήσει σε ολιγοπιστία, σε απιστία προς τον αληθινό Θεό και σε εκτροπή προς την ειδωλολατρία. Εξαιτίας της αμαρτωλότητας και ασέβειας που κυριαρχούσε, με σκοπό την παιδαγωγία, την επιστροφή του λαού και την υπακοή στον θείο νόμο, ο Θεός επέτρεπε συμφορές και θλίψεις, ιδιαίτερα δε τις καταστρεπτικές επιδρομές ξένων, γειτονικών και μακρινών λαών.

Исаия пророк (9 мая)

Менологий  8 -11 мая; Византия. Греция; XIV в.; 

памятник: Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion); 

10 x 13 см.; местонахождение: Англия. Оксфорд. Бодлеанская Библиотека 

(Bodleian Librry)

Προφήτης Ησαΐας

Βυζαντινό Μηνολόγιο τού Μαίου (8 - 11)  τού 14ου αιώνα μ.Χ.

 και ευρίσκεται Αγγλία. Βιβλιοθήκη Bodleian στην Οξφόρδη. Αγγλία

Έτσι το έργο του Προφήτη Ησαΐα, καθ' όλο το διάστημα της δράσεώς του, ήταν να ελέγχει την αμαρτωλότητα και ασέβεια, να καταδικάζει αυστηρότατα την αποστασία και ειδωλολατρία, να προλέγει θλίψεις κατά του αποστάτη λαού και να καλεί σε μετάνοια και επιστροφή προς τον Θεό. Σε περίοδο δε προφανών κινδύνων, επιδρομής εχθρών και δουλείας του λαού, ενθάρρυνε τους αποκαρδιωμένους, αναθέρμαινε την πίστη και υπακοή προς τον Θεό, καλλιεργούσε την ελπίδα της απολυτρώσεως. Αλλά εκείνο το οποίο χαρακτηρίζει εντονότερα τον Ησαΐα είναι κυρίως οι πολυάριθμες και καθαρότατες Χριστολογικές Προφητείες του. Φωτιζόμενος από το Πανάγιο Πνεύμα προανήγγειλε την εκ Παρθένου γέννηση του Λυτρωτού, όπως και το Όνομα Αυτού «Εμμανουήλ», το οποίο σημαίνει «ο Θεός μαζί μας». Γι' αυτό και ονομάσθηκε από τους Πατέρες, «Ευαγγελικός Προφήτης», οι δε Προφητείες του «Καθ' Ησαΐαν Ευαγγέλιον».

Το ιερό λείψανό του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β' (408 - 450 μ.Χ.) και κατατέθηκε στο ναό του Αγίου Μάρτυρα Λαυρεντίου που ήταν πλησίον των Βλαχερνών.

Ιερά Λείψανα:

Απότμημα Κάρας του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Χιλανδαρίου Αγίου Όρους.

στον Ιερό Ναό τού Συμεών τού Θεοδόχου

Тзортзи (Зорзис) Фука.

στην Ιερά Μονή Διονυσίου Άγιον Όρος έργο τού αγιογράφου Τζώρτζη (Ζώρζη) Φουκά

 στην Ιερά Μονή Διονυσίου Άγιον Όρος
έργο τού αγιογράφου Τζώρτζη (Ζώρζη) Φουκά

Ιερά Λείψανα: 

Απότμημα Κάρας του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Χιλανδαρίου Αγίου Όρους.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος β’.

Τοῦ Προφήτου σου Ἡσαῒου, τὴν μνήμην Κύριε ἑορτάζοντες, δι᾽ αὐτοῦ σε δυσωποῦμεν, Σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Ὡς σάλπιγξ πανεύσημος, μεγαλοφώνω φθογγή, τῷ κόσμῳ προήγγειλας, τὴν παρουσίαν Χριστοῦ, Προφῆτα θεσπέσιε, σὺ γὰρ τοῦ Παρακλήτου, ἑλλαμφθεῖς τὴ δυνάμει, κάλαμος ὀξυγράφος, τῶν μελλόντων ἐδείχθης, διὸ σὲ Ἠσαΐα, ὕμνοις γεραίρομεν.

Κοντάκιον

Ἦχος β’. Τήν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον.

Τῆς Προφητείας τὸ χάρισμα δεδεγμένος, προφητομάρτυς Ἡσαΐα θεοκήρυξ, πᾶσιν ἐτράνωσας τοῖς ὑφ᾽ ἤλιον, τὴν τοῦ Θεοῦ φωνήσας μεγαλοφώνως σάρκωσιν· Ἱδοὺ ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος β’.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον 

Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Κοντάκιον

Ἦχος β’. Τήν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον.

Τὸν Χριστοφόρον οἶδά σε Χριστοφόρος,
Χριστῷ τυθέντα τῷ Θεῷ διὰ ξίφους.

Βιογραφία

Ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Χριστόφορος καταγόταν από ημιβάρβαρη φυλή και ονομαζόταν Ρεμπρόβος, που σημαίνει αδόκιμος, αποδοκιμασμένος, κολασμένος. Πιθανότατα έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Δεκίου (249 - 251 μ.Χ.), όταν στην Αντιόχεια Επίσκοπος ήταν ο Άγιος Ιερομάρτυς Βαβύλας (τιμάται 4 Σεπτεμβρίου).

Ο Άγιος ως προς την εξωτερική εμφάνιση ήταν τόσο πολύ άσχημος, γι' αυτό και αποκαλείτο «κυνοπρόσωπος».

 Τοιχογραφία με τον Αγ. Χριστοφόρο τον κυνοκέφαλο,

 επονομαζόμενο και Ρέπρεβο στο Καθολικό τής κάτω  Ιεράς Μονής Δίβρης. Νομός Ηλείας.

Λεπτομέρεια της τοιχογραφίας με τον Αγ. Χριστοφόρο 

τον κυνοκέφαλο 

στο Καθολικό τής κάτω  Ιεράς Μονής Δίβρης. Νομός Ηλείας.

Ο Άγιος Χριστοφόρος ο κυνοκέφαλος στο Καθολικό της κάτω Μονής Δίβρης.

Η ιστορική Δίβρη είναι μια κωμόπολις του τέως Δήμου Λαμπείας και του νυν καλλικρατικού Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Στην αμφιθεατρικά χτισμένη Δίβρη, στις πλαγιές των Λαμπείων ορέων, συναντάμε 7 μαχαλάδες (συνοικίες – γειτονιές) και 52 Ναούς όσους σε καμία άλλη πόλη και κωμόπολη της Ηλείας[2]. Στην Δίβρη συναντάμε και δύο από τα σπουδαιότερα Μοναστήρια της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχουν διαγράψει μια πλούσια ιστορική διαδρομή ανά τους αιώνας. Την άνω Μονή Δίβρης, την  επονομαζομένη Παναγία Χρυσοπηγή και την κάτω Μονή Δίβρης.200 μέτρα Νότια και δεξιά πλησιάζοντας την όμορφη αυτή κωμόπολη και αφού ξεδιψάσουμε στα δροσερά νερά της πηγής του Γαυροβίκου, βρίσκεται η κάτω Μονή Δίβρης φυτεμένη μέσα σε μια χαράδρα που οργιάζει από βλάστηση. Χτίσμα του 18ου αιώνος και μετόχι τώρα της άνω Μονής Δίβρης, χρησιμοποιήθηκε για να παραχειμάζουν οι μοναχοί της άνω Μονής από το δριμύ ψύχος της περιοχής κατά την περίοδο του χειμώνα.[3]

Ένας μονόχωρος θολωτός Ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί το Καθολικό της κάτω Μονής. Ο Ναός είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες διαφόρων Αγίων που μέσα σε αυτούς συναντάμε και τον εξεταζόμενο Άγιο Χριστοφόρο. Στο Βόρειο τοίχος και σε ύψος 1 μέτρου από το έδαφος παρατηρούμε γραμμωτά κοσμήματα. Μια δεύτερη ζώνη παρουσιάζει ολόσωμες μορφές Αγίων με φυσικό ύψος, ανάμεσα σε αυτούς διακρίνουμε τους εκπροσώπους του Μοναχικού βίου, Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη, Σάββα, Ευθύμιο, Αντώνιο και μετά Χριστόφορο τον κυνοκέφαλο τον επονομαζόμενο και Ρέπρεβο, Συμεών τον στηλίτη, κ.α.[4] (Εικ.1). Ο Άγιος Χριστοφόρος εδώ ιστορείται όρθιος με το σώμα του να έχει στάση τρία τέταρτα ενώ το πρόσωπό του που έχει μορφή σκύλου(μακρύ ρύγχος, οφθαλμούς αμυγδαλωτούς και ζωηρούς και ώτα μικρά και αιχμηρά)[5] βρίσκεται σε στάση κατατομής, προφίλ. Φορά στρατιωτική στολή και στον ώμο του έχει κόκκινη χλαμύδα, στο δεξί του χέρι κρατάει υψωμένο σταυρό δείγμα του μαρτυρίου του και στο αριστερό φέρει λόγχη ενδεικτικό της στρατιωτικής του ιδιότητος. Η τοιχογραφία αυτή τιτλοφορείται «Ο ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ο Ρέπρεβος».  (Βλ. Εικ.1 και Εικ.2). Ρέπρεβος ήταν το αρχικό όνομα του Αγίου όπως θα δούμε και παρακάτω.

Τοιχογραφία απο τον κοιμητηριακό ναό Αγ. Αναργύρων Αντρωνίου που  είναι ιστορικό κεφαλοχώρι στο οροπέδιο Φολόης κοντά στην Αρχαία Ολυμπία του Νομού Ηλείας. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας.

                             Στο μέσον εικονίζεται ο Αγ. Χριστόφορος ο κυνοκέφαλος.

Λεπτομέρεια της τοιχογραφίας με τον Αγ. Χριστοφόρο 

τον κυνοκέφαλο στον κοιμητηριακό ναό Αγ. Αναργύρων Αντρωνίου.

Πρωτίστως πρέπει να τονίσουμε ότι ο Άγιος Χριστοφόρος είναι ένας εκ των Αγίων της Εκκλησίας μας ο οποίος εικονίζεται με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Σε αυτό συνετέλεσαν κυρίως οι παράδοξες περί αυτού διηγήσεις των συναξαρίων, όπως θα διαπιστώσουμε και παρακάτω. Ο χαρακτηριστικότερος τύπος απεικονίσεως του Αγίου βέβαια, είναι ο τύπος του κυνοκεφάλου και είναι λαϊκής προελεύσεως. Μαρτυρείται δε ότι η παράσταση αυτή είναι δημιούργημα των χρόνων της παλαιοχριστιανικής εποχής.[18]

Ας δούμε όμως τώρα ποιοί ήταν εκείνοι οι λόγοι που συνετέλεσαν στην απεικόνιση του Άγιου με αυτή την κυνοπρόσπωπη μορφή.

  Αρχικά πρέπει να στραφούμε προς τον βίο του Άγιου Χριστοφόρου, από τον οποίο εκπηγάζουν πολύ διαφωτιστικές πληροφορίες για το εξεταζόμενο θέμα μας. Ο Άγιος Χριστοφόρος  έζησε και μαρτύρησε στα χρόνια του Ρωμαίου Αυτοκράτορος Δεκίου, γύρω στο 249 με 251 μ.χ. Καταγόταν από μια φυλή της Βόρειας Αφρικής των Μαρμαριτών. Τα μέλη της φυλής αυτής, ήταν ανθρωποφάγοι και είχαν σώμα ανθρώπινο αλλά κεφάλι που έμοιαζε με μορφή σκύλου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να επηρεάσει την βυζαντινή εικονογραφία, η οποία αργότερα θα τον παρουσιάσει ως κυνοκέφαλο. Στην διάρκεια ενός πολέμου συνελήφθει αιχμάλωτος και μαζί με άλλους 200 στρατιώτες μεταφέρθηκε στην Αντιόχεια όπου εκεί, κατηχώντας και μεταστρέφοντας και τους 200 αυτούς Ρωμαίους στρατιώτες στον Χριστιανισμό, εβαπτίσθει από τον εκεί Επίσκοπο Αντιοχείας Ιερομάρτυρα Βαβύλα(εορτάζει στις 4 Σεπτεμβρίου) μετονομαστείς από Ρέπρεβος σε Χροστοφόρος.

Ρέπρεβος ή Ρέπροβος ήταν αρχικά  τον όνομα του Αγίου που είναι Λατινικής προελεύσεως και είχε προσλάβει αυτό το όνομα προφανώς λόγω της δυσμορφίας του καθ’ ότι αυτό σημαίνει «επάρατος, δύσμορφος, στυγερός».[19]

Κατά τα Συναξάρια μαρτυρείται ότι αφορμή για να οδηγηθεί στον αποκεφαλισμό ο Άγιος Χροστοφόρος ήταν η άρνησή του να θυσιάσει στα είδωλα και η μεταστροφή στον Χριστιανισμό δύο γυναικών ελευθέρων ηθών της Καλλινίκης και της Ακυλίνας καθώς επίσης και των 200  Ρωμαίων στρατιωτών.[20]

  Μια δεύτερη άποψη περί της κυνοπρόσωπης μορφής του Αγίου Χριστοφόρου, που θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε περισσότερο ως λαϊκή δοξασία, είναι ότι η ομορφιά και το κάλλος του Αγίου ήταν τόσο έντονο ώστε πολλές γυναίκες έπεφταν σε πειρασμό ατενίζοντας το πρόσωπό του. Ο Άγιος που δεν ήθελε να γίνεται αιτία σκανδαλισμού παρακάλεσε τον Θεό να του αλλάξει την μορφή και να τον κάνει άγριο και αποκρουστικό στο πρόσωπο. Έτσι λοιπόν απεστάλει Άγγελος και άγγιξε το πρόσωπό του και αμέσως έγινε τόσο δύσμορφος και αποκρουστικός που έμοιαζε με την μορφή του σκύλου.[21] Ο αγιογράφος λοιπόν επέλεξε το κεφάλι κυνός για να φανερώσει την φυσική ασχήμια του Άγιου που του εδόθηκε από τον Θεό και να αποδείξει ότι στον Χριστιανισμό το φυσικό κάλλος δεν έχει καμία αξία ως προς την άγουσα προς τον Θεό οδό. Ο εικονογράφος λοιπόν θέλει να δείξει εδώ με αλληγορικό και συμβολικό τρόπο πως όλοι έχουν το δικαίωμα της μετοχής στην αληθινή πίστη του Τριαδικού Θεού ανεξάρτητα από την μορφή τους και τούτο γιατί όλοι είναι εικόνα και ομοίωση Θεού.[22]

  Πολύ διαφωτιστικά είναι και αυτά τα οποία αναφέρουν κάποιοι σημαντικοί ερευνητές περί των γραπτών παραδόσεων γύρω από το θέμα αυτό. Έτσι λοιπόν πληροφορούμαστε ότι η γραπτή παράδοση για τον Άγιο Χριστοφόρο διακρίνεται αφ’ ενός μεν στην Βυζαντινή, Ελληνίζουσα και αφ’ ετέρου δε στην Ανατολίζουσα. Στην πρώτη ανήκει το «Synaxarium Constantinopolitanum» του 10ου αιώνος και στην δεύτερη «Το μαρτύριο του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Χριστοφόρου» του 11ου αιώνος.      Στο δεύτερο αυτό μαρτύριο, αναφέρεται ότι ο Άγιος ήταν «…..από το γένος των κυνοκεφάλων, γης δε των ανθρωποφάγων, αλλά πιστός τω φρονήματι και αεί τα λόγια μελετών του Θεού. Ουκ ηδύνατο δε τη ημετέρα διαλέκτω λαλείν …..» ενώ πιο κάτω αυτός αναφέρεται ως «… κακοπρόσωπος, κακώνυμος, αλλόφυλος και αλλοτριόμορφος». Αντιθέτως το συναξάριο της Κωνσταντινουπόλεως αρνείται ότι ο Άγιος ήταν κυνοκέφαλος. «Περί τούτου του ενδόξου και μεγαλομάρτυρος τερατώδη λέγεται τινά και παράδοξα, ότι τε κυνοπρόσωπος ήν εκ της χώρας των τους ανθρώπους κατεσθιόντων και ότι πρότερον ανθρώπους ήσθιεν, ύστερον δε μετά το πιστεύσαι Χριστώ μετεμορφώθη. Ούκ έστι δε τούτο, ούκ έστιν. Αλλά τινές αυτόν ούτως υπενόησαν δια το εθνικόν και άγριον και φοβερόν».[23]

Επηρεασθέντες λοιπόν από την Ανατολίζουσα παράδοση του Μαρτυρίου του Αγίου Χριστοφόρου ορισμένοι «λαϊκοί» αγιογράφοι εξεικόνισαν τον Άγιο ως κυνοκέφαλο.[24]

  Πολύ ενδιαφέροντα είναι και αυτά τα οποία αναφέρει ο Θεολόγος Καθηγητής Θωμάς Μαφρέδας σχετικά με αυτό το θέμα, μέσα από την διαφωτιστική του εργασία. Θέλοντας να εξηγήσει αυτό το γεγονός της απεικονίσεως του Αγίου Χριστοφόρου τονίζει πως «είναι σύνηθες για τον Ελληνορωμαϊκό πολισμό στην προσπάθειά του να εξάρει τα επιτεύγματα του πολιτισμού του και να περιγράψει τους διάφορους πολιτισμούς που είναι μακριά από τον μέχρι τότε γνωστό και πολιτισμένο κόσμο, να χρησιμοποιεί περιγραφές που να παρουσιάζουν τα φύλα αυτά ως απόκοσμα, με ανθρώπους που περισσότερο μοιάζουν σε ζώα παρά με ανθρώπινη μορφή. Έτσι ο βιογράφος του Αγίου Χριστοφόρου αναφέροντας πως κατάγεται από μια φυλή κυνοκεφάλων ανθρώπων και ανθρωποφάγων, περισσότερο επιθυμεί να καταδείξει πως κατάγεται από μια περιοχή άγνωστη και απρόσιτη για τον τότε γνωστό κόσμο, παρά από μια φυλή δύσμορφη με απολίτιστες συνήθειες».[25]

  Δεν πρέπει να παραθεωρίσουμε και ένα ακόμα στοιχείο το οποίο αναφέρουν οι ερευνητές, υποστηρίζοντας πως η χρήση ζωομορφικών χαρακτηριστικών δεν απαντά για πρώτη φορά στην βυζαντινή τέχνη και μάλιστα στην εικονογραφία του Αγίου Χριστοφόρου. Αντιθέτως είναι αρκετά παλαιά συνήθεια. Αρκετοί ερευνητές στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν αυτό το φαινόμενο, αναζήτησαν ερείσματα στην μυθολογία και στις δοξασίες των λαών της εγγύς  και της άπω Ανατολής και κυρίως της Αιγύπτου. Έτσι λοιπόν αρκετοί συσχετίζουν αυτόν με τον Αιγύπτιο Θεό Ανούβη ο οποίος είχε κεφάλι σκύλου και μετέφερε στον ώμο του τον Ώρον πάνω από τον Νείλο ποταμό.[26] Ας θυμηθούμε εδώ και από την Ελληνική μυθολογία την Εκάτη, η οποία και αυτή είχε κεφάλι σκύλου.[27] Η Εκάτη είναι αυτή που πληροφορεί πρώτη την Δήμητρα για την απαγωγή της κόρης της και έτσι θυμίζει το ρόλο του Ανούβη.[28] Αλλά να θυμηθούμε και τον Κέρβερο που και αυτός είχε μορφή κυνός.[29]

  Ο Καθηγητής Παναγιώτης Παπαευαγγέλου, αναφερόμενος στην παράσταση του Αγίου Χριστοφόρου με την μορφή κυνός τονίζει ότι «αυτό εξακολούθησε να υπάρχει κοντά σε αγροτικούς πληθυσμούς μαζί με άλλα μαγικοθρησκευτικά θέματα τα οποία τα περιφρονούσε η αριστοκρατική τέχνη της Βασιλεύουσας και διέσωζαν αμαθείς ζωγράφοι κατά την έκφραση των συναξαρίων, στους οποίους άρεσε να ζωγραφίζουν τέτοιου είδους παραστάσεις».[30]

  Εν κατακλείδι θέλουμε να τονίσουμε πως ο Άγιος Χριστοφόρος είτε εικονίζεται ως κυνοκέφαλος, είτε ως άνθρωπος που μεταφέρει το Χριστό στους ώμους του, είναι μέτοχος των δωρεών του Αγίου Πνεύματος και της χάριτος του Θεού. Και οι δύο  παραστάσεις πετυχαίνουν τον στόχο και το σκοπό τους, που δεν είναι άλλος από την αισθητοποίηση μέσω της τέχνης της παρουσίας της Χάριτος του Θεού μέσα στις ιερές μορφές.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονίσουμε ότι η Λατινική αγιολογική παράδοση ακολούθησε διαφορετική στάση ως προς το γεγονός της απεικονίσεως του Αγίου. Η Καθολική Εκκλησία, η οποία και αυτή τιμά τον Άγιο Χριστοφόρο, χωρίς να αποδέχεται εικονογραφήσεις σαν και αυτές της Ανατολικής Εκκλησίας, ακολούθησε ένα νέο εικονογραφικό τύπο, καθαρό από ζωομορφικά χαρακτηριστικά. Η Δυτική Εκκλησία προέβη σε μια διαφορετική ιστόρηση έχοντας ως βάση την ανάλυση του ονόματος του Αγίου. Έτσι λοιπόν απορρίφτηκε η άποψη πως η μορφή του Άγιου Χριστοφόρου έμοιαζε με μορφή σκύλου και επικράτησε η εντύπωση πως ο Άγιος ήταν ένας γίγαντας ο οποίος κουβαλούσε στους ώμους του τον Χριστό από την μία όχθη ενός ποταμού στην άλλη. (Χριστο – φόρος).[31]

Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε πως η εξεταζόμενη μορφή του Άγιου Χριστοφόρου του κυνοκεφάλου, δεν αποτελεί ζωολατρεία, διότι κανένας σκύλος δεν λατρεύεται, κανένας σκύλος δεν ενσαρκώνει τον Άγιο Χριστοφόρο και κανένας σκύλος δεν είναι ιερός. Ο Χριστιανισμός δεν μπορεί καν να κατηγορηθεί ούτε για ανθρωπολατρεία πολλώ δε μάλλον για ζωολατρεία, εφόσον στον Χριστιανισμό δεν λατρεύονται οι  άνθρωποι, παρά μόνο ο Θεός. Ακόμα και οι Άγιοι δεν λατρεύονται αλλά τιμούνται.[32]

Икона мученика Христофора. XVII век. Художественный музей, г. Череповец

Μάρτυς Χριστοφόρος. Εικόνα τού 17ου αιώνα μ.Χ. 

στο Μουσείο Τέχνης Τσερέποβετς. Ρωσία

Мученик Христофор.

Успенский монастырь города Свияжска, Татарстан. 

Μάρτυς Χριστοφόρος. Τοιχογραφία στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην πόληSviyazhsk ( tat. Zөya) - το νησί-χωριό στην Zelenodolsk περιοχή του Ταταρστάν , στη συμβολή των ποταμών Sviyaga και Pike. Ρωσία 

Старообрядческая житийная икона святого Христофора

Παλιά  εικόνα του Αγίου Χριστόφορου

Η μεταστροφή του στον Χριστό έγινε με τρόπο θαυμαστό. Συνελήφθη αιχμάλωτος σε μάχη, που διεξήγαγε το έθνος του με τα Ρωμαϊκά αυτοκρατορικά στρατεύματα. Κατατάγηκε στις Ρωμαϊκές λεγεώνες και πολέμησε κατά των Περσών, επί Γορδίου και Φιλίππου.

Мч. Христофор. Фреска. Церковь Христа Пантократора. Дечани. Косово. Сербия. Около 1350 года.

Μάρτυς Χριστοφόρος. Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους περίπου 1350 μ.Χ.

 στην Εκκλησία του Χριστού Παντοκράτορα.

 Ιερά Μονή Βισόκι Ντέτσανι. Κοσσυφοπέδιο. Σερβία. 

Όταν ήταν ακόμη κατειχούμενος, για να ευχαριστήσει τον Χριστό, εγκαταστάθηκε σε επικίνδυνη δίοδο ποταμού και μετέφερε δωρεάν επί των ώμων του εκείνους που επιθυμούσαν να διέλθουν τον ποταμό. Μια μέρα παρουσιάσθηκε προς αυτόν μικρό παιδί, το οποίο τον παρακάλεσε να τον περάσει στην απέναντι όχθη. Ο Ρεμπρόβος πρόθυμα το έθεσε επί των ώμων του και στηριζόμενος επί της ράβδου του εισήλθε στον ποταμό. Όσο όμως προχωρούσε, τόσο το βάρος του παιδιού αυξανόταν, ώστε με μεγάλο κόπο κατόρθωσε να φθάσει στην απέναντι όχθη. Μόλις έφθασε στον προορισμό του, κατάκοπος είπε στο παιδί ότι και όλο τον κόσμο να σήκωνε δεν θα ήταν τόσο βαρύς. Το παιδί του απάντησε: «Μην απορείς, διότι δεν μετέφερες μόνο τον κόσμο όλο, αλλά και τον πλάσαντα αυτόν. Είμαι Εκείνος στην υπηρεσία του Οποίου έθεσες τις δυνάμεις σου και σε απόδειξη αυτού φύτεψε το ραβδί σου και αύριο θα έχει βλαστήσει», και αμέσως εξαφανίσθηκε. Ο Ρεμπρόβος φύτεψε την ράβδο και την επομένη την βρήκε πράγματι να έχει βλαστήσει. Μετά το περιστατικό αυτό βαπτίσθηκε Χριστιανός από τον Άγιο Ιερομάρτυρα Βαβύλα, ο οποίος τον μετονόμασε σε Χριστόφορο. Η άκτιστη θεία Χάρη, που έλαβε την ώρα του βαπτίσματος και του Χρίσματος, μεταμόρφωσε όλη του την ύπαρξη. Και αυτή ακόμα η δύσμορφη όψη του φαινόταν φωτεινότερη και ομορφότερη.

Στην Ορθόδοξη αγιογραφία ο Άγιος εικονίζεται να μεταφέρει στον ώμο του τον Χριστό. Εξ' αφορμής ίσως του γεγονότος αυτού θεωρείται προστάτης των οδηγών και στο Μικρόν Ευχολόγιον και συγκεκριμένα στην Ακολουθία «επί ευλογήσει νέου οχήματος» υπάρχει, πρώτο στη σειρά, το απολυτίκιό του.

Мч. Христофор. Феофан Критский и Симеон. Фреска церкви свт. Николая. Монастырь Ставроникита. Афон. 1546 год.

Μάρτυς Χριστοφόρος.Τοιχογραφία  (Fresco) τού έτους 1546 μ.Χ.

 από τον  Θεοφάνη τον Κρήτα και  τον Συμεών στο Παρεκκλήσιο τού Αγίου Νικολάου

 τής Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα. Αγίου Όρους

Κατά τον τότε εναντίον των Χριστιανών διωγμό, λίγο μετά την βάπτισή του, είδε Χριστιανούς να κακοποιούνται από τους ειδωλολάτρες. Από αγανάκτηση επενέβη και έκανε δριμύτατες παρατηρήσεις προς αυτούς, διέφυγε δε τη σύλληψη χάρη στο γιγαντιαίο του παράστημα και την ηράκλεια δύναμή του. Καταγγέλθηκε όμως στον αυτοκράτορα και διατάχθηκε η σύλληψή του. Για τον σκοπό αυτό απεστάλησαν διακόσιοι στρατιώτες. Αυτοί, αφού ερεύνησαν σε διάφορα μέρη, τον βρήκαν κατά την στιγμή την οποία ετοιμαζόταν να γευματίσει ένα κομμάτι ξερό ψωμί. Κατάκοποι οι στρατιώτες και πεινασμένοι ζήτησαν από τον Άγιο Χριστόφορο να τους δώσει να φάγουν και ως αντάλλαγμα του υποσχέθηκαν ότι δεν θα τον κακομεταχειρίζονταν. Ένας από τους στρατιώτες, βλέποντας ότι πλην του ξερού άρτου δεν υπήρχε καμία άλλη τροφή, ειρωνευόμενος τον Χριστόφορο, του είπε ότι ευχαρίστως θα γινόταν Χριστιανός, εάν είχε την δύναμη να τους χορτάσει όλους με το κομμάτι εκείνο του άρτου. Τότε ο Άγιος, αφού γονάτισε, άρχισε να παρακαλεί τον Χριστό να πολλαπλασιάσει το κομμάτι εκείνο του άρτου, όπως πολλαπλασίασε τους πέντε άρτους στην έρημο, για να χορτάσουν οι πεινώντες στρατιώτες και να φωτισθούν στην αναγνώριση και ομολογία Αυτού. Η παράκληση του Αγίου εισακούσθηκε και το τεμάχιο του άρτου πολλαπλασιάσθηκε. Βλέποντας οι στρατιώτες το θαύμα αυτό, προσέπεσαν στα πόδια του Αγίου και τον παρακαλούσαν να τους γνωρίσει καλύτερα τον Θεό του. Ο Άγιος εξέθεσε με απλότητα τη Χριστιανική διδασκαλία και αφού όλοι εξέφρασαν την επιθυμία να γίνουν Χριαστιανοί, τους οδήγησε προς τον Επίσκοπο Αντιοχείας Βαβύλα, ο οποίος, αφού τους κατήχησε, τους βάπτισε. Όταν ο αυτοκράτορας Δέκιος πληροφορήθηκε το γεγονός, τους μεν στρατιώτες συνέλαβε και αποκεφάλισε, τον δε Χριστόφορο προσπάθησε με υποσχέσεις και κολακείες να μεταπείσει, αλλά οι προσπάθειές του προσέκρουσαν στην επίμονη άρνηση αυτού. Κατόπιν τούτου έστειλε προς αυτόν δύο διεφθαρμένες γυναίκες, την Ακυλίνα και την Καλλινίκη, ελπίζοντας ότι με τα θέλγητρά τους θα τον σαγήνευαν και θα τον παρέσυραν. Οι δύο γυναίκες, αφού άκουσαν την προτροπή του Αγίου, για να επανέλθουν στον δρόμο της αγνότητας και της αρετής, έγιναν Χριστιανές και, αφού παρουσιάσθηκαν ενώπιον του αυτοκράτορα Δεκίου, ομολόγησαν τον Χριστό. Γι' αυτό και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο.

Στη συνέχεια ο Άγιος Χριστόφορος υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια και τέλος υπέστη τον δι' αποκεφαλισμού θάνατο το 251 μ.Χ.

Η Σύναξη αυτού ετελείτο στο Μαρτύριο αυτού κοντά στο ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου στο Κυπαρίσσιον και στο ναό του Αγίου Μάρτυρος Πολυεύκτου, πλησίον της Αγίας Ευφημίας των Ολυβρίου.

Ιερά Λείψανα:

Η Κάρα του Αγίου Χριστόφορου βρίσκεται στη Μονή Καρακάλου Αγίου Όρους. Λειψανοθήκη με την κάρα του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Χριστοφόρου του επιμάχου. Κατασκευάστηκε στη Δαλματία τον 14ο αιώνα μ.Χ. Θησαυρός του παλαιού Καθεδρικού Ναού. Ράμπ Κροατίας (Το Ραμπ, είναι νησί της Κροατίας στην Αδριατική Θάλασσα.) Ἀπότμημα Λειψάνου τοῦ Ἁγ. Χριστοφόρου ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Καμμένων Βούρλων Φθιώτιδας  Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Χριστόφορου βρίσκονται στις Μονές Προυσού Ευρυτανίας, Γενν. Θεοτόκου Αιγίνης, Αγ. Αναργύρων Καστοριάς και Κύκκου Κύπρου.

Ιερά Λείψανα: 

Η Κάρα του Αγίου Χριστόφορου βρίσκεται στη Μονή Καρακάλου Αγίου Όρους.

Λειψανοθήκη με την κάρα του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Χριστοφόρου του επιμάχου.

Κατασκευάστηκε στη Δαλματία τον 14ο αιώνα μ.Χ.

Θησαυρός του παλαιού Καθεδρικού Ναού. Ράμπ Κροατίας
(Το Ραμπ, είναι νησί της Κροατίας στην Αδριατική Θάλασσα.)

Ἀπότμημα Λειψάνου τοῦ Ἁγ. Χριστοφόρου
ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Καμμένων Βούρλων Φθιώτιδας 

Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Χριστόφορου βρίσκονται στις Μονές Προυσού Ευρυτανίας, Γενν. Θεοτόκου Αιγίνης, Αγ. Αναργύρων Καστοριάς και Κύκκου Κύπρου.

Ὁ Ἅγιος Χριστοφόρος - 

Τοιχογραφία στη Λιθιά Καστοριάς,

έτ. 1850.

Ἀπολυτίκιον 

Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.

Στολαῖς ταῖς ἐξ αἵματος, ὡραϊζόμενος, Κυρίῳ παρίστασαι, τῷ Βασιλεῖ οὐρανῶν, Χριστοφόρε ἀοίδιμε· ὅθεν σὺν Ἀσωμάτων, καὶ Μαρτύρων χορείαις, ᾄδεις τῆ τρισαγίῳ, καὶ φρικτῇ μελωδίᾳ· διὸ ταῖς ἱκεσίαις ταῖς σαῖς, σῶζε τοὺς δούλους σου.

Ο άγιος Χριστοφόρος και ένας Ιεράρχης.
Εικόνα στα Κορέστεια Καστοριάς.

Κοντάκιον

Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.

Χριστὸν φέρων ἔνδοξε, ἐν τῇ ψυχῇ σου, ἰσχυρῶς κατέβαλες, τῶν ἐναντίων τὰς ἀρχάς· διὸ Χριστὸν ἐκδυσώπησον, ὦ Χριστοφόρε, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Ο Άγιος Χριστοφόρος, τοιχογραφία από τον Καθεδρικό Ναό του Limburg της Γερμανίας

Минея - Май (фрагмент). Икона. Русь. Начало XVII в. Церковно-Археологический Кабинет Московской Духовной Академии.

Μηναῖο - Μάιος (τεμάχιο). Εἰκονίδιο στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰώνα μ.Χ. στήνἘκκλησία καί τό Αρχαιολογικό Μουσεῖο τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας .

Μεγαλυνάριον

Μάρτυς ἀκατάπληκτος καὶ στερρός, πέλων τῇ ἰδέᾳ, Χριστοφόρε καὶ τῷ νοΐ, τῶν ἀντικειμένων, κατέπληξας τὰ στίφη, ἀθλήσας ὑπὲρ φύσιν πόθῳ τοῦ Κτίστου σου.