ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΑΛΥΚΟΥ

Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Σ  Α Ν Ε Σ Τ Η

Φορητή εικόνα της Ανάστασης του Χριστού. Ζωγράφος: Ηλίας Μόσκος. 1679. 
Από τα Επτάνησα. ΒΧΜ 1578

          Α Λ Η Θ Ω Σ   Α Ν Ε Σ Τ Η   Ο   Κ Υ Ρ Ι Ο Σ  Μ Α Σ

Δ Ι Α Β Α Σ Τ Ε

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ 

Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

Ο ΟΣΙΟΣ ΠΑΤΗΡ ΗΜΩΝ 

ΠΑΧΩΜΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ

Paulin LADEUZE -

 Etude-sur-le-cenobitisme-pakhomien

( ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ σελίδες 16 - 87 ) 

F. NAU - 

HISTOIRE DE SAINT PACOME

( ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ σελίδες 410 - 511 )

Ό Οσιος Παχώμιος ο Μέγας

Οι άγιοι Δαβίδ Θεσσαλονίκης και Παχώμιος 

- Εικόνα τού έτους 1577 μ.Χ. - 

στην Ιερά Mονή Διονυσίου, Άγιον Όρος

Ὁ Παχώμιος, λεπτύνων σαρκὸς πάχος, Ψυχῇ συνῆγε πρὶν μεταστῆναι στέαρ Πέμπτῃ καὶ δεκάτῃ Παχώμιον ἔνθεν ἄειραν.

Βιογραφία Ο Όσιος Παχώμιος γεννήθηκε το 292 μ.Χ στην Κάτω Θηβαΐδα της Αίγυπτου από γονείς ειδωλολάτρες και έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου του Μεγάλου (306 - 337 μ.Χ.). Στο στρατό, στον οποίο κατετάγη σε ηλικία 20 ετών, γνωρίσθηκε με Χριστιανούς στρατιώτες και διδάχθηκε από αυτούς τα της Χριστιανικής πίστεως. Όταν δεν απολύθηκε από τις τάξεις του στρατού, εγκατέλειψε τον κόσμο και αφού μετέβη στην Ανω Θηβαΐδα, βαπτίσθηκε και εκάρη μοναχός. Επιθυμώντας μεγαλύτερη ησυχία, για να αφοσιωθεί στην ερημική ζωή και την άσκηση, κατέφυγε στην έρημο και ετέθη υπό την πνευματική καθοδήγηση του περίφημου ησυχαστού Παλάμονος (τιμάται 12 Αυγούστου), του οποίου έγινε τέλειος μιμητής. Μετά την κοίμηση του πνευματικού του πατέρα, περί το 320 μ.Χ., κατέφυγε σε έρημο νησίδα του Νείλου, τη νήσο Ταβέννη της Ανω Θηβαΐδας, όπου βοηθούμενος και από τον ασπασθέντα το μοναχικό σχήμα αδελφό του Ιωάννη, ίδρυσε μικρή μονή. Η φήμη της αγιότητας και της συνέσεώς του είλκυσε πολλούς μοναχούς, εξ αιτίας δε τούτου ολοένα και μεγάλωνε τη μονή του, ώστε σε διάστημα λίγων ετών αυτή να αριθμεί περισσότερους από 14.000 μοναχούς. Έτσι ο Όσιος Παχώμιος έγινε ένας από τους μεγάλους οικιστές και ασκητές της ερήμου. Явление ангела св. Пахомию. Фреска. Церковь монастыря Зрзе  Ο ΟΣΙΟΣ ΠΑΧΩΜΙΟΣ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ ΑΠΟ  ΑΓΓΕΛΟ ΚΥΡΙΟΥ  ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Τοιχογραφία (Fresco) τού 14ου αιώνα μ.Χ. στην Εκκλησία της ΘείαςΜεταμόρφωσης, Crkva Sv. Preobrazhenie (Свето Преображение) - Η Μονή Ζρζε (Ζρζε) διαθέτει δύο εκκλησίες: την Εκκλησία της Μεταμόρφωσης που χτίστηκε τον 9ο αιώνα) και μια άλλη εκκλησία αφιερωμένη στους Αγίους Πέτρο και Παύλο (χτισμένος τον 14ο αιώνα).Αυτό το πλήρως λειτουργικό και λειτουργικό μοναστήρι βρίσκεται περίπου 36 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το κέντρο του Prilep και 34 χιλιόμετρα ανατολικά του Makedonski Brod, κοντά στο χωριό Zrze, μακριά από τη διαδρομή R1303, ακολουθώντας έναν πλαϊνό δρόμο κοντά στο χωριό Ropotovo. Το μοναστήρι βρίσκεται υπέροχα σε ένα οροπέδιο στους πρόποδες του όρους Dautica με θέα στην κοιλάδα Pelagonija στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (FYROM) Ο ΟΣΙΟΣ ΠΑΧΩΜΙΟΣ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ ΑΠΟ  ΑΓΓΕΛΟ ΚΥΡΙΟΥ  ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Ο Άγιος Παχώμιος και ο Κοινοβιακός Μοναχισμός του Γεωργίου Φλωρόφσκυ Επίτιμου καθηγητού της Ιστορίας της Ανατολικής Εκκλησίας του Πανεπιστημίου του Harvard Πηγή: Απόσπασμα από το βιβλίο: "Οι Βυζαντινοί Ασκητικοί και Πνευματικοί Πατέρες". (Μετάφραση Παναγιώτη Κ. Πάλλη. Εκδόσεις Πουρναρά. Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 190-202). (Τίτλος πρωτοτύπου: The Byzantine Ascetic and Spiritual Fathers. © BUCHERVERTRIEBSANSTALT. © 1992 Ο Παχώμιος επέβαλε έναν κανόνα ασκήσεως ώστε η νέα κοινότητα να μπορέσει να λειτουργήσει με κάποια τάξη, να μπορέσει να λειτουργήσει εύτακτα κάτω από την αδιαφιλονίκητη εξουσία ενός ηγουμένου. Αυτή ήταν η πρώτη προσπάθεια του Παχωμίου να επιβάλει τάξη στους μοναχούς. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας, περιγράφεται ως εξής: «Όταν αυτός είδε τους αδελφούς να συγκεντρώνονται γύρω του, καθόρισε τον εξής κανόνα γι’ αυτούς: κάθε μοναχός θα ήταν υπεύθυνος για τον εαυτό του και θα απασχολούσε τον εαυτό του με εργασία για λογαριασμό του. Αλλά θα έχουν ένα κοινό ταμείο για τις υλικές ανάγκες: π.χ. για τροφή, ή και για τα έξοδα που χρειάζονταν για τους επισκέπτες που έρχονταν να τους επισκεφθούν -γιατί κι αυτοί έτρωγαν μαζί. Οι μοναχοί έπρεπε να αναθέσουν σ’ αυτόν τη διαχείριση αυτού που είχαν να διαθέσουν, και αυτό να το έκαναν ελεύθερα και εκούσια, εμπιστευόμενοι σ' αυτόν να φροντίζει για όλες τις ανάγκες τους. Εθεωρείτο ότι αυτός ήταν το έμπιστο όργανό τους σε θέματα εργασίας και ο κατά Θεόν πατέρας τους». Εν τούτοις, το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο. Οι μοναχοί του Παχωμίου τον μεταχειρίζονταν όχι ως κεφαλή με αδιαμφισβήτητη εξουσία αλλά μάλλον ως υπηρέτη. «Βλέποντας την ταπείνωση και την ηπιότητά του, οι μοναχοί του φέρνονταν αλαζονικά και με παντελή έλλειψη αβροφροσύνης. Και όσες φορές έπρεπε να πάρει μια απόφαση για την τακτοποίηση ορισμένων υποθέσεων τους, αυτοί του αντιμιλούσαν κατά πρόσωπο και τον προσέβαλαν, λέγοντας ότι δεν θα τον υπάκουαν. Αλλά αυτός, χωρίς να τους φέρεται καθόλου με τον ίδιο τρόπο, τους ανεχόταν με υπομονή: 'θα δουν', έλεγε, 'την υπομονή μου και τη λύπη μου, και θα επιστρέψουν στον Θεό. Θα μετανοήσουν και θα φοβηθούν τον Θεό'». Κι όμως, αυτή η ευχή, αυτή η ελπίδα του Παχωμίου, αποδείχθηκε απατηλή. Γιατί περίπου πέντε χρόνια ο Παχώμιος υπέφερε τις προσβολές και τις ύβρεις τους. Τελικά, αφού προσευχήθηκε μια ολόκληρη νύχτα, ο Παχώμιος άλλαξε τη στάση του ριζικά. Από τώρα και στο εξής οι μοναχοί θα ήταν υποχρεωμένοι να δεχτούν έναν αυστηρό κανόνα ή αλλιώς να φύγουν. Η πρώτη αρχή του καινούριου κανόνα ήταν πειθαρχία στην εξουσία του. «Λοιπόν, όταν καλείστε στη σύναξη, θα έρχεστε όλοι και δεν θα κάνετε ό,τι κάνατε στο παρελθόν… Το ίδιο και όταν καλείστε για φαγητό, θα έρχεστε μαζί, χωρίς να κάνετε ό,τι κάνατε στο παρελθόν. Και όταν έχετε να κάνετε κάποια εργασία που έχει σχέση με τις κοινές μας ανάγκες, θα έρχεστε όλοι μαζί, και δεν θα αδιαφορείτε γι’ αυτήν όπως κάνατε μέχρι τώρα. Αν τώρα δεν θέλετε να υπακούσετε στις οδηγίες που σας έδωσα, πηγαίνετε όπου σας αρέσει, γιατί του Κυρίου είναι η γη και όλα όσα είναι σ’ αυτήν (Ψαλμοί 23:1). Και αν θέλετε να πάτε κάπου άλλου, κάνετε όπως σας αρέσει, γιατί, όσο αφορά σε μένα, δεν θα σας δεχθώ πια άλλο, παρά μόνο αν συμμορφωθείτε με όλες τις οδηγίες που σας έδωσα». Η άμεση αντίδραση των μοναχών ήταν να μην πάρουν στα σοβαρά αυτή την καινούρια στάση του. Άρχισαν να χλευάζουν και να κοροϊδεύουν τον Παχώμιο, ο οποίος τελικά κατάλαβε ότι ήταν αδύνατο να προσεγγίσει αυτούς τους απείθαρχους μοναχούς, και τους πέταξε έξω από τη μονή. Σύμφωνα με το μύθο, ένας Άγγελος του Θεού έδωσε έναν κανόνα στον Αγ. Παχώμιο και του εξήγησε: «Σου έδωσα αυτόν τον κανόνα γι’ αυτούς των οποίων ο νους δεν έχει ακόμα ωριμάσει ώστε αυτοί να μπορέσουν να αποκτήσουν ελευθερία πνεύματος τηρώντας έναν γενικό κανόνα ζωής με φόβο ενώπιον του Κυρίου, έστω κι αν αυτοί είναι δύστροποι δούλοι». Το ιδεώδες παρέμεινε το ίδιο με εκείνο των αναχωρητών -ελευθερία του πνεύματος αλλά η οδός προς επίτευξη αυτού του ιδεώδους είχε αλλάξει. Ο Παλλάδιος, ένας Γαλάτης μοναχός, γράφει για την ανταλλαγή απόψεων πάνω στον κανόνα μεταξύ του αγγέλου και του Παχωμίου: «Και ο Άγγελος του έδωσε ένα βιβλίο μέσα στο οποίο τα εξής γραφόταν: 1) Κάθε άνθρωπος να τρώει και να πίνει όποτε θέλει, και ανάλογα προς τη δύναμη αυτών που τρώνε και πίνουν να επιβάλλεις εργασία. Και να μην τους συγκρατείς ούτε από το φαγητό ούτε από τη νηστεία. Επιπλέον, σ' αυτούς που είναι δυνατοί να αναθέτεις δύσκολες δουλειές' και σ' αυτούς που είναι μικρότερης αντοχής και σ' αυτούς που νηστεύουν να αναθέτεις ελαφρές δουλειές 2) Και να κάνεις γι’ αυτούς ένα κελί, και αυτοί να μένουν μαζί τρεις τρεις· 3) Και αυτοί θα τρώνε όλοι μαζί σ' ένα μέρος· 4) Και δεν θα κοιμούνται ξαπλώνοντας κάτω, αλλά θα κάνεις γι’ αυτούς καθίσματα ώστε όταν κάθονται κάτω να μπορούν να στηρίζουν το κεφάλι τους· 5) Τη νύχτα να φορούν ενδύματα χωρίς μανίκια, και η μέση τους να είναι ζωσμένη, και να φορούν σκούφο· και θα μετέχουν στη Θεία Ευχαριστία το Σάββατο και την Πρώτη ημέρα της Εβδομάδος, φορώντας σκούφο χωρίς κανένα χνούδι επάνω του, και κάθε σκούφος να έχει στο μπροστινό μέρος του ένα σταυρό φτιαγμένο με πορφύρα· 6) Και θα τοποθετήσεις τους μοναχούς, σε είκοσι τέσσερες διαβαθμίσεις, και σε κάθε διαβάθμιση θα δώσεις ένα γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου … Σε κάθε διαβάθμιση ένα γράμμα». «Και ο Άγγελος έδωσε την εντολή 'ένας μοναχός που ήταν ξένος και είχε διαφορετική ενδυμασία από τη δική τους να μην καθίσει μαζί τους στο τραπέζι· ο άνθρωπος που ζήτησε να γίνει δεκτός ως μοναχός σ' εκείνο το μοναστήρι ήταν υποχρεωμένος να δουλεύει εκεί για τρία χρόνια, μετά τα οποία μπορούσε να δεχθεί την κουρά. Όταν οι μοναχοί έτρωγαν μαζί έπρεπε να καλύπτουν τα πρόσωπα τους με τα καλύμματα της κεφαλής τους, ώστε να μην μπορεί ο ένας να δει τον άλλον να τρώγει, και δεν έπρεπε να κουβεντιάζουν μεταξύ τους στο τραπέζι, και δεν έπρεπε να ατενίζουν ολόγυρα ή από τη μια πλευρά στην άλλη'. Και ο Άγγελος έδωσε την εντολή να επαναλαμβάνουν κάθε μέρα δώδεκα τμήματα από το Ψαλτήρι, και κάθε βράδι δώδεκα τμήματα από το Ψαλτήρι, και κάθε νύχτα δώδεκα τμήματα από το Ψαλτήρι, και όταν έρχονταν για να φανέ να επαναλαμβάνουν τον Μεγάλο Ψαλμό. Και ο μακάριος Παχώμιος είπε στον Άγγελο, 'Τα τμήματα του Ψαλτηρίου που μας όρισες να επαναλαμβάνουμε είναι πολύ λίγα'. Και ο Άγγελος του είπε, 'Τα τμήματα του Ψαλτηρίου που σας όρισα είναι πράγματι λίγα, ώστε ακόμα και οι αδύνατοι μοναχοί να μπορούν να τηρήσουν τους κανόνες, και να μην υποφέρουν από αυτό. Γιατί για τους τελείους δεν υπάρχει νόμος επειδή ο νους τους είναι όλες τις εποχές απασχολημένος με τον Θεό, αλλά αυτός ο νόμος, που όρισα γι’ αυτούς που δεν έχουν τέλειο νου, ορίζεται γι’ αυτούς, ώστε, και αν τηρούν μόνο αυτά που ορίζονται από τους κανόνες, να μπορούν να αποκτούν παρρησία'. Τώρα πάρα πολλές μοναχές εφαρμόζουν πιστά αυτόν το νόμο και τον κανόνα». Όταν έδιωξε τους απείθαρχους μοναχούς, ο Άγ. Παχώμιος δεν χρειάστηκε να περιμένει πολύ πριν έλθουν άλλοι, άλλοι που ήταν πρόθυμοι να υπακούσουν και να πειθαρχήσουν. «Από μια προνοιακή διάθεση του Θεού παρακινούμενοι, ήλθαν στον Παχώμιο τρεις άνθρωποι … οι οποίοι του είπαν την επιθυμία τους να γίνουν μοναχοί της συντροφιάς του και να υπηρετήσουν το Χριστό. Τους ρώτησε αν ήσαν ικανοί να χωριστούν από τους γονείς τους και να ακολουθήσουν το Σωτήρα, και ύστερα τους εξήτασε. Αφού πήρε ικανοποιητικές απαντήσεις και βεβαιώθηκε ότι οι διαθέσεις τους ήταν καλές, τους εξεδήλωσε αισθήματα χαράς και αγάπης του Θεού. Όσο γι’ αυτούς, από τη στιγμή που μπήκαν μέσα στην αγία συνάθροιση αφιερώθηκαν σε μεγάλες ασκήσεις και πολλά είδη ασκήσεως». Ο αριθμός αυτών που ενδιαφέρθηκαν να γίνουν μοναχοί μεγάλωνε. Ο Παχώμιος έχτισε μια Εκκλησία όταν ο αριθμός τους έφθασε τους εκατό. Αλλά αυτοί πήγαιναν στην τοπική Εκκλησία στο χωριό για την ευχαριστιακή Λειτουργία. Ο Παχώμιος πίστευε σε μια λαϊκή ιδέα του μοναχισμού, κάτι που πολύ συχνά εκφράζεται στα αποφθέγματα των Πατέρων. Η αιτία γι’ αυτό ήταν ο φόβος της ζηλοτυπίας και της ματαιοδοξίας για μοναχούς που έγιναν ιερείς. Ακόμα και όταν επικράτησε να τελούν την ευχαριστιακή Λειτουργία στο μοναστήρι, αυτή γινόταν από τους κληρικούς του χωριού. Αν έρχονταν στον Παχώμιο ιερείς για να γίνουν μοναχοί, αυτός τους δεχόταν μόνο όταν δέχονταν την ίδια ακριβώς ζωή όπως και οι άλλοι μοναχοί. Μια κοινότητα μαθητών συγκεντρώθηκε σιγά - σιγά γύρω από τον Άγ. Παχώμιο στην Ταβεννησία και ύστερα στη Pebou της Θηβαΐδος. Τους οργάνωσε πάνω σε αρχές αυστηρής πειθαρχίας ο μοναστικός του κανόνας, ο πρώτος μοναστικός κανόνας που γνωρίζουμε, αποτελείτο από 194 άρθρα. Κανένας δεν μπορούσε να γίνει δεκτός αν δεν ήξερε να διαβάζει - γι’ αυτό ένας «δόκιμος» ήταν υποχρεωμένος να μάθει να διαβάζει και να γράφει πριν να γίνει δεκτός. Ο βασικός κανόνας της κοινότητας είναι ακριβώς αυτή η αυστηρή, πιστή προσήλωση στους καθιερωμένους κανόνες, που αναφέρονται ακόμα και στις πιο μικρές λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής. Με άλλα λόγια, υπάρχει μια πλήρης εγκατάλειψη της βουλήσεως ή της ελευθερίας. Αντί μιας δημιουργικής αυτοσχεδίασης της ερημητικής ζωής, εδώ πραγματοποιείται ένα ιδεώδες μιας ρυθμισμένης ζωής που προστατεύεται από την αυστηρή καθοδήγηση ενός εξαίρετου ηγουμένου. Όλοι οι αδελφοί συγκεντρώνονταν μαζί για να προσευχηθούν. Στον καθένα δινόταν να κάνει χειρονακτική εργασία αυτή ήταν αυστηρώς καθορισμένα έργα, σχετικά με τη γεωργία, την κατασκευή λέμβων, την κατασκευή καλαθιών, την ύφανση. Σε κανέναν δεν επιτρεπόταν να αλλάξει μόνος του αυτά τα έργα ή να τα αυξήσει. Αυτή η ζωή ήταν μια αληθινά κοινή ζωή και ένας αληθινά κοινός αγώνας, που είχε αυστηρή κοινωνικότητα και αμοιβαία προσοχή και αμοιβαία ενδιαφέροντα, και όπου τίποτα δεν αφηνόταν σφραγισμένο (κρυφό). Το ότι η άσκηση ήταν αυστηρή επιβεβαιώνεται από τον Άγ. Ιωάννη τον Κασσιανό στο βιβλίο του «θεσμοί του Κοινοβίου». Ο κύριος σκοπός του έργου του Ιωάννη του Κασσιανού ήταν να εξηγήσει το μοναχισμό και τις αρχές του στη Λατινική Δύση. Αυτός γράφει (4,1) ότι το μοναστήρι στην Ταβεννησία «είναι αυστηρότερο στην ακαμψία του συστήματος του από όλα τα αλλά», ότι «η πειθαρχία με την οποία όλοι οι μοναχοί υποτάσσονταν όλες τις ώρες στον ένα Πρεσβύτερο είναι ό,τι κανένας μας δεν θα έδειχνε στον άλλο έστω και για λίγη ώρα, ή δεν θα απαιτούσε από αυτόν». Αλλού (4,30) γράφει ότι «το κοινόβιο της Ταβεννησίας είναι το πιο αυστηρό από όλα». Όταν μεγάλωσε το μοναστήρι στην Ταβεννησία, ο Άγ. Παχώμιος δημιούργησε γρήγορα ένα δεύτερο του ίδιου είδους στο Pebou, ένα εγκαταλελειμμένο χωριό κοντά στην Ταβεννησία. Η αδελφή του Μαρία, του ζήτησε να ιδρύσει και να οργανώσει ένα μοναστήρι για μοναχές εκεί κοντά. Ο Αγ. Παχώμιος δεν δέχτηκε ποτέ την αδελφή του να παρουσιαστεί μπροστά του. Συμφώνησε, φυσικά, στο αίτημά της. «Και υπήρχαν εκεί πολλές γυναίκες που ήταν μοναχές, και οι οποίες τηρούσαν πιστά αυτόν τον κανόνα ζωής, και αυτές ήλθαν από την άλλη πλευρά του πόταμου και πέρα από αυτόν, και υπήρχαν επίσης γυναίκες παντρεμένες που ήλθαν από την άλλη πλευρά του πόταμου από λίγη απόσταση. Και όταν κάποια πέθαινε, οι άλλες γυναίκες την έφερναν και την έθεταν κάτω πάνω στην κοίτη του ποταμού και έφευγαν. Τότε ορισμένοι αδελφοί διέσχιζαν τον ποταμό με μια βάρκα και την έφερναν από την άλλη όχθη ψάλλοντας Ψαλμούς και με αναμμένες λαμπάδες και με μεγάλη επισημότητα και τιμή, και την απέθεταν στο κοιμητήριο τους. Χωρίς πρεσβύτερο ή διάκονο δεν μπορούσε κανένας να πάει σε εκείνο το γυναικείο μοναστήρι, και τότε μόνο από Κυριακή σε Κυριακή». Ύστερα ακολούθησαν άλλα καινούρια μοναστήρια. Όταν πέθανε το 346, ο Άγ. Παχώμιος είχε ιδρύσει εννέα ανδρικά μοναστήρια και δύο γυναικεία. Οι αριθμοί που δίνει ο Παλλάδιος μπορεί να μην είναι εξογκωμένοι, γιατί τα μοναστήρια του Παχωμίου αριθμούσαν τους μοναχούς τους σε δεκάδες χιλιάδων. «Και ζούσαν σε εκείνο το όρος περίπου εφτά χιλιάδες αδελφοί, και στο μοναστήρι όπου ζούσε ο ίδιος ο μακάριος Παχώμιος ζούσαν χίλιοι τριακόσιοι αδελφοί και κοντά σ' αυτά υπήρχαν επίσης άλλα μοναστήρια, που καθένα τους είχε περίπου τριακόσιους, η διακόσιους, η εκατό μοναχούς, που ζούσαν μαζί. Και όλοι εργάζονταν με τα χέρια τους και ζούσαν από αυτό. Και ό,τι είχαν που ήταν περιττό γι’ αυτούς το έδιναν στα γυναικεία μοναστήρια που ήταν εκεί. Κάθε μέρα αυτοί των οποίων ήταν η εβδομάδα υπηρεσίας σηκώνονταν και πήγαιναν στην εργασία τους· και άλλοι μαγείρευαν, και άλλοι έστρωναν τα τραπέζια και έβαζαν επάνω τους ψωμί, και τυρί, και δοχεία με ξύδι και νερό. Και υπήρχαν μερικοί μοναχοί που πήγαιναν να φάνε την τρίτη ώρα της ημέρας, και άλλοι την έκτη ώρα, και άλλοι την ενάτη, και άλλοι το βράδυ, και άλλοι που έτρωγαν μόνο μια φορά την ημέρα, και υπήρχαν άλλοι που έτρωγαν μόνο μια φορά την εβδομάδα… Μερικοί εργάζονταν στο περιβόλι, μερικοί στους κήπους, μερικοί στο σιδηρουργείο, μερικοί στο αρτοποιείο, μερικοί στο ξυλουργείο, μερικοί στο γναφείο (πλυντήριο υφασμάτων), και μερικοί έπλεκαν καλάθια και ψάθες με φύλλα φοινίκων, και ένας ήταν κατασκευαστής διχτύων, και ένας ήταν κατασκευαστής σανδάλων, και ένας ήταν γραφέας. Τώρα όλοι αυτοί οι άνθρωποι καθώς έκαναν το έργο τους επαναλάμβαναν τους Ψαλμούς και τις Γραφές σύμφωνα με τους κανόνες». Με την αύξηση των αριθμών, οπωσδήποτε, αυξήθηκε και η πειθαρχία. Υπάρχουν έξι τουλάχιστον βιογραφίες του Αγ. Παχωμίου που διασώθηκαν -επέζησαν στην Βοχαϊρική Κοπτική, στη Σαχιδική, στην Αραβική, στην Συριακή, στην Ελληνική και στην Λατινική γλώσσα. Ο Αγ. Ιερώνυμος μετέφρασε τον Κανόνα του Παχωμίου στα Λατινικά το 404 δική του είναι η μόνη Λατινική μετάφραση που διασώθηκε. Η επίδραση του Παχωμιανού μοναχισμού αυξήθηκε στη Λατινική Δύση ως αποτέλεσμα της μεταφράσεως του Κανόνος. Το έργο Regula Orientalis -που είναι γνωστό και ως Regula Vigilii που γράφτηκε στη Γαλατία περί το 420 έχει δανειστεί πάρα πολλά από τον Κανόνα του Παχωμίου. Το έργο Regula Tarnatensis, που συντάχθηκε τον έκτο η έβδομο αιώνα, στηρίζεται επίσης πάρα πολύ στον Κανόνα του Παχωμίου. Ο Κανόνας του Aγ. Βενεδίκτου (περί το 540) και ο Κανόνας του Καισαρίου Αρελάτης (περί το 512-550) δεν στηρίζονται τόσο πάνω στον Κανόνα τον Παχωμίου, αν και είναι ολοφάνερη μια επίδραση. Ο Αγ. Βενέδικτος ο εν Aniane (πέθανε το 821) περιλαμβάνει τη Λατινική μετάφραση του Κανόνα του Αγ. Παχωμίου στη συλλογή που έκανε των κανόνων Codex Regularum monasticarum και αναφέρεται σ' αυτόν πολύ συχνά στο έργο του Concordia regularum. Με την πάροδο του χρόνου, η θετική, ανώτερη αξία μιας κοινής ζωής, μιας κοινής συμμετοχής στη ζωή και τον αγώνα, καταδείχθηκε και αναγνωρίστηκε. Έχει διατυπωθεί η γνώμη ότι ο Άγ. Παχώμιος ήταν ο πρώτος που είπε ότι η κοινοβιακή μοναστική ζωή ήταν ανώτερη από τον αναχωρητικό βίο, γιατί ακριβώς «η κοινή ζωή» επέτρεπε με την ίδια τη δομή της μια υπηρεσία στους ανθρώπους. Ο Κανόνας του αγίου Παχωμίου δεν περιέχει τίποτε πάνω σ' αυτό το θέμα. Αυτό, όμως, δεν αποκλείει ότι ο Άγ. Παχώμιος δίδαξε μια τέτοια ιδέα. Ο Όσιος Παχώμιος θεωρείται θεμελιωτής της κοινοβιακής οργανώσεως των ασκητών. Όπως φαίνεται από την Λαυσαϊκή Ιστορία, βιβλίο που έγραψε ο Παλλάδιος περί το 420 μ.Χ., οι μοναχοί του Παχωμίου, που ονομάζονταν Ταβεννησιώτες, ζούσαν ανά τρεις σε μικρά οικήματα. Ο Όσιος Παχώμιος επέβαλε στους μοναχούς κοινή προσευχή κάθε πρωί και βράδυ (συνολικά βέβαια οι μοναχοί προσεύχονταν, σύμφωνα με τον Κανόνα, δώδεκα φορές την ημέρα και δώδεκα τη νύχτα), κοινή εργασία, κοινά έσοδα, κοινές δαπάνες, κοινά γεύματα και ομοιόμορφη ενδυμασία. Τα γεύματά τους αποτελούνταν από φυτικές τροφές και τυρί. Κατ' αυτά οι μοναχοί δεν μιλούσαν μεταξύ τους, και γι αυτό συνεννοούνταν με νεύματα. Κάλυπταν δε τα πρόσωπά τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να βλέπουν μόνο την τράπεζα. Η ομοιόμορφη στολή τους αποτελείτο από τα εξής ενδύματα: λινό χιτώνα (« λεβιτωνάριο »), που έφθανε λίγο κάτω από τα γόνατα και ζωνόταν με ζώνη, λευκό μάλλινο ένδυμα αιγός ή προβάτου («μηλωτή»), επίσης ζωσμένο, που έφθανε έως τα γόνατα και είχε την μαλλοφόρο όψη προς τα έξω, κωνοειδές κουκούλιο, που στο πίσω μέρος έφθανε μέχρι τους ώμους και μικρό λινό ωμοφόριο (« μαφόριον » ή « μαφόριτιον ») που κάλυπτε συνήθως τον αυχένα και τους ώμους. Υποδήματα σπανίως χρησιμοποιούσαν. Οι Ταβεννησιώτες μοναχοί εκοιμούντο καθήμενοι και κοινωνούσαν των Αχράντων Μυστηρίων κάθε Σάββατο και Κυριακή. Διαιρούνταν σε είκοσι τέσσερα τάγματα, καθένα από τα οποία χαρακτηριζόταν με ένα γράμμα της αλφαβήτου, ανάλογα με την κατάσταση και τον τρόπο συμπεριφοράς εκείνων που το αποτελούσαν. Ὁ μέγας Παχώμιος χαιρόταν πολύ, διαπιστώνοντας ὅτι ὁ μαθητής του Θεόδωρος ἦταν σὲ ὅλα συνετός, καὶ ὅτι, μολονότι νέος, ὄχι μόνο δὲν εἶχε τὴν (ἀνώριμη) σκέψη τῶν νέων, ἀλλὰ στήριζε στὴν ἄσκηση καὶ ἄλλους, τοὺς πιὸ ἀδύνατους. Καθὼς λοιπὸν εἶχαν συνήθεια νὰ συγκεντρώνονται ὅλοι (οἱ μοναχοί) κάθε βράδυ σ᾿ ἕνα σημεῖο τῆς μονῆς καὶ ν᾿ ἀκοῦνε τὴ διδαχὴ τοῦ μεγάλου (Παχωμίου), (κάποια φορά), ὅταν ὅλοι εἶχαν μαζευτεῖ γι᾿ αὐτό, προστάζει ἐκεῖνος τὸ Θεόδωρο - νέον, ὅπως εἴπαμε, ὄχι πάνω ἀπὸ εἴκοσι χρονῶν - νὰ κηρύξει στοὺς ἀδελφοὺς τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ. Κι αὐτὸς ἀμέσως, χωρὶς καμιὰ ἀντιλογία ἢ παρακοή, ἄνοιξε τὸ στόμα του καὶ τοὺς εἶπε πολλὰ ὠφέλιμα. Μερικοὶ ὅμως ἀπὸ τοὺς γεροντότερους, βλέποντας αὐτὸ τὸ πρᾶγμα, δὲν θέλησαν νὰ τὸν ἀκούσουν. «Θὰ μᾶς διδάξει αὐτὸς ὁ ἀρχάριος;», εἶπαν μεταξύ τους. «Δὲν θὰ τὸν ἀκούσουμε!». Ἄφησαν λοιπὸν τὴ σύναξη κι ἔφυγαν ὁ καθένας γιὰ τὸ κελλί του. Ὅταν τέλειωσε ἡ διδασκαλία, ὁ μέγας (Παχώμιος) ἔστειλε καὶ τοὺς κάλεσε. Καὶ μόλις ἦρθαν, τοὺς ρώτησε: - Γιὰ ποιὸ λόγο ἀφήσατε τὸ κήρυγμα καὶ φύγατε γιὰ τὰ κελλιά σας; - Καλά, ἀποκρίθηκαν, ἔβαλες ἕνα παιδὶ νὰ κάνει τὸ δάσκαλο σὲ τόσους γέροντες, ποὺ πέρασαν μία ζωὴ μέσα στὸ μοναστῆρι; Ὅταν τοὺς ἄκουσε (ὁ ὅσιος), σκυθρώπιασε καὶ ἀναστέναξε βαθιά. - Ξέρετε, εἶπε, ἀπὸ ποῦ ἄρχισαν νὰ μπαίνουν τὰ κακὰ στὸν κόσμο; - Ἀπὸ ποῦ; ρώτησαν ἐκεῖνοι. - Ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια! Ἐξαιτίας της «ἐξέπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ὁ ἑωσφόρος, ὁ πρωὶ ἀνατέλλων» καὶ «συνετρίβη εἰς τὴν γῆν» (Ἡσ. 14:12). Ἐξαιτίας της κατοίκησε μαζὶ μὲ τὰ θηρία καὶ ὁ βασιλιὰς τῆς Βαβυλῶνας Ναβουχοδονόσορ (Δαν. 4:25-30). Ἢ μήπως δὲν ἀκούσατε τί λέει ἡ Γραφή, ὅτι «ἀκάθαρτος παρὰ Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος» (Παροιμ. 16:5), καὶ ὅτι «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται καὶ ὁ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται» (Λουκ. 14:11); Ἐπειδὴ λοιπὸν δὲν τὰ λογαριάσατε αὐτά, νικηθήκατε ἀπὸ τὸ διάβολο καὶ χάσατε ὅλη σας τὴν ἀρετή, γιατὶ ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι μητέρα καὶ ἀρχὴ ὅλων τῶν κακῶν. Φεύγοντας, δὲν ἀπομακρυνθήκατε ἀπὸ τὸ Θεόδωρο, ἀλλὰ χωριστήκατε ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, καθὼς στερηθήκατε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ. Εἶστε πραγματικὰ ἀξιολύπητοι. Πῶς δὲν καταλάβατε, ὅτι ὁ σατανᾶς ἦταν ποὺ σᾶς παρακίνησε νὰ φτάσετε σ᾿ αὐτὸ (τὸ κατάντημα;) Ὤ, τί παράδοξο! Ὁ Θεὸς «ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος μέχρις θανάτου» (Φιλιπ. 2:8) γιὰ μᾶς, κι ἐμεῖς, ἂν καὶ ἀπὸ τὴ φύση μας ταπεινοὶ ἔχουμε ἔπαρση! Ὁ ἀπὸ τὴ φύση Του ὑψηλὸς καὶ ἄπειρος, ποὺ μὲ τὸ βλέμμα Του καὶ μόνο μπορεῖ νὰ κατακάψει τὰ πάντα, ἔσωσε τὸν κόσμο μὲ τὴν ταπείνωση, κι ἐμεῖς, ποὺ εἴμαστε χῶμα καὶ στάχτη καὶ ἀκόμα πιὸ τιποτένιοι ἀπὸ αὐτά, φουσκώνουμε ἀπὸ ὑπερηφάνεια, ἀγνοώντας ὅτι καταποντιζόμαστε ἔτσι στὰ κατάβαθα τῆς γῆς. Δὲν εἴδατε ἐμένα, μὲ πόση προσοχὴ παρακολουθοῦσα (τὴν ὁμιλία τοῦ Θεόδωρου;) Σᾶς βεβαιώνω, ὅτι ἐγὼ πάρα πολὺ ὠφελήθηκα ποὺ τὸν ἄκουσα. Γιατὶ δὲν τοῦ ἐπέτρεψα νὰ σᾶς κηρύξει γιὰ νὰ σᾶς δοκιμάσω, ἀλλὰ γιατὶ ἤθελα κι ἐγὼ ὁ ἴδιος νὰ ὠφεληθῶ. Πόσο περισσότερο λοιπὸν ἐσεῖς ἔπρεπε νὰ τὸν ἀκούσετε μὲ πολλὴ ταπεινοφροσύνη; Ἀλήθεια σᾶς λέω, ὅτι ἐγώ, ὁ ἐν Κυρίῳ πνευματικὸς πατέρας σας, ἤμουν κρεμασμένος ἀπ᾿ τὸ στόμα του, σὰν νὰ μὴ γνώριζα τὴ δεξιὰ καὶ τὴν ἀριστερὴ (στράτα). Σᾶς λέω λοιπὸν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅτι, ἂν δὲν δείξετε πολὺ μεγάλη μετάνοια γι᾿ αὐτὸ τὸ σφάλμα σας, ὥστε νὰ σᾶς συγχωρηθεῖ ἡ πτώση, θὰ χάσετε τὴν ψυχή σας, καὶ τοῦτο γιατὶ, μετὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν τόσο κακὴ ἀρχή, δὲν θὰ σταματήσετε, ὥσπου νὰ φτάσετε στὴν ἔσχατη ἀπόφαση τῆς καταδίκης σας. Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια τοὺς νουθετοῦσε (ὁ ὅσιος) καυτηριάζοντας ἀρκετὰ τὸ πάθος τῆς ὑπερηφάνειας, κι ἔτσι γιάτρεψε ἀποτελεσματικὰ τὴν (πνευματική) ἀρρώστια τους. Γιατὶ ἦταν καὶ σκληρός, ὅποτε χρειαζόταν, ἀλλὰ καὶ ἤπιος πάλι, ὅταν τὸ καλοῦσε ἡ περίσταση, ἄλλοτε ἐλέγχοντας καὶ ἄλλοτε παρακινώντας πρὸς τὸ ἀγαθὸ ἐκείνους ποὺ ἁμάρταναν. Πνεύμα οργανωτικό και απαράμιλλος στην καθοδήγηση και την διακυβέρνηση προσώπων και πραγμάτων, κατόρθωσε να διατηρήσει μεταξύ του πλήθους της περί αυτόν αδελφότητας πειθαρχία και αγάπη, φροντίζοντας ως φιλόστοργος πατέρας για τις πνευματικές και υλικές τους ανάγκες, δια δε των σοφών συμβουλών του και του παραδείγματός του να τους ενθαρρύνει στον αγώνα προς την αγιότητα. Λόγω της θεοσέβειας και της θεοφιλούς του δράσεως ο Όσιος Παχώμιος επροικίσθηκε από τον Θεό δια της χάριτος της θαυματουργίας και επιτέλεσε πλείστα όσα θαύματα. Το 348 μ.Χ. περιποιούμενος ο ίδιος τους μοναχούς που ασθένησαν από πανώλη, αρρώστησε και ο ίδιος και μετά από λίγο απέθανε. Τον Όσιο Παχώμιο διαδέχθηκε στην ηγουμενία ο Όσιος Θεόδωρος ο Ηγιασμένος (τιμάται 16 Μαΐου). Ιερά Λείψανα:  Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου φυλάσσονται στις Μονές Μεγ. Λαύρας Αγίου Όρους και Αγίας Τριάδος Εξαμιλίων Κορινθίας και στο Παρεκκλήσιο Οσίας Ξένης της Ρωσίδος Μάνδρας Αττικής. Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου στην Αστόρια της Νέας Υόρκης των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής αποθησαυρίζει: Λείψανα του Οσίου Παχωμίου, Αγίας Μακρίνας, Ξύλο από το δένδρο Προδοσίας, Αγίου Ιάκωβου  Αδελφόθεου, Μάρτυρος Λουκιανού, Οσίου Παταπίου, Αγίου Νικολάου Μύρων της Λυκίας, Νικολάου Νεομάρτυρος, Ευαγγελιστού Ιωάννου, ιερός λίθος από Σπήλαιο Γεννήσεως, ιερός λίθος Αγωνίας, Αγίων Αναργύρων Δαμιανού και Κοσμά.

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα) Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον. Ἀγελάρχης ἐδείχθης τοῦ Ἀρχιποιμένος, Μοναστῶν τᾶς ἀγέλας Πάτερ Παχώμιε, πρὸς τὴν μάνδραν ὁδηγῶν τὴν ἐπουράνιον, καὶ τὸ πρέπον ἀσκηταίς, ἐκεῖθεν σχῆμα μυηθεῖς, καὶ τοῦτο πάλιν μυήσας, νῦν δὲ σὺν τούτοις ἀγάλλη, καὶ συγχορεύεις ἐν οὐρανίαις σκηναίς. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος πλ. δ’. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήμου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας· καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγμοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστὴρ τῇ οἰκουμένῃ, λάμπων τοῖς θαύμασιν, Παχώμιε Πατὴρ ἡμῶν ὅσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Минея - Май (фрагмент). Икона. Русь. Начало XVII в. Церковно-Археологический Кабинет Московской Духовной Академии. Μηναῖο - Μάιος (τεμάχιο). Εἰκονίδιο στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰώνα μ.Χ. στήνἘκκλησία καί τό Αρχαιολογικό Μουσεῖο τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας . Κοντάκιον Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν. Φωστὴρ φαεινός, ἐδείχθης ἐν τοὶς πέρασι τὴν ἔρημον δέ, ἐπόλισας τοὶς πλήθεσι, σεαυτὸν ἐσταύρωσας, τὸν σταυρόν σου ἐπ’ ὤμων ἀράμενος, καὶ ἀσκήσει τὸ σῶμα, κατέτηξας, πρεσβεύων ἀπαύστως ὑπὲρ πάντων ἠμῶν. Ἕτερον Κοντάκιον Ἦχος β’. Τὴν ἐν πρεσβείαις  Τὴν τῶν Ἀγγέλων ἐν στόματι πολιτείαν, ἐπιδεξάμενος Παχώμιε θεοφόρε, τούτων καὶ τῆς εὐκλείας ἠξίωσαι, τῷ τοῦ Δεσπότου θρόνῳ, σὺν αὐτοῖς παριστάμενος, καὶ πᾶσι πρεσβεύων θείαν ἄφεσιν. Μεγαλυνάριον Χαίροις εὐσεβείας ὑπογραμμός, καὶ τῶν μοναζόντων, Ἀγελάρχης θεοειδής. Χαίροις τῆς Αἰγύπτου, κανὼν καὶ τύπος μέγας, Παχώμιε θεόφρον, Πατέρων καύχημα. Έτερον Μεγαλυνάριον. Πάχος ἀπορρίψας τὸ γεηρόν, πρὸς γνόφον εἰσέδυς, τῶν ἀΰλων θεωριῶν· ὅθεν ἐκομίσω, τὰς θεογράφους πλάκας, Παχώμιε παμμάκαρ, ζωῆς τῆς κρείττονος. Ό Οσιος Αχίλλιος Επίσκοπος Λαρίσης Λαλεῖ Λάρισσα σὰς ἀριστείας ξένας, Μνήμην ἔχουσα καὶ θανόντος σου Πάτερ. Βιογραφία Ο Άγιος Αχίλλιος γεννήθηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 3ου αιώνα μ.Χ. στην Καππαδοκία της Μικράς Ασίας και έζησε την εποχή του αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου (306-337 μ.Χ.). Ο Άγιος Αχίλλειος κληρονόμησε από τους γονείς του μεγάλη περιουσία, αλλά αυτός την μοίρασε στους φτωχούς, τις χήρες και τα ορφανά. Κινούμενος από θείο ζήλο, και αφού έτυχε ευσεβούς παιδείας, επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους και στη συνέχεια τη Ρώμη. Ασπάσθηκε το μοναχικό σχήμα και αφοσιώθηκε στο κήρυγμα του Θείου Λόγου. Περιερχόταν διάφορες χώρες, πόλεις και χωριά, και αψηφώντας τους χλευασμούς, τους διωγμούς, τις ταλαιπωρίες και του κινδύνους δίδασκε το λόγο του Θεού. Νήστευε, αγρυπνούσε, προσευχόταν και έκανε πρόθυμα πολλούς ασκητικούς αγώνες. Στο διάβα του ο Άγιος κήρυττε το Ευαγγέλιο οδηγώντας πολλούς ειδωλολάτρες να ασπαστούν την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη, τους οποίου και βάπτιζε. Η γεμάτη αγώνα ζωή του, η θεοφιλής δράση του και τα πολλά πνευματικά χαρίσματα τον ανέδειξαν Επίσκοπο Λαρίσης. Από τη νέα του θέση ο Άγιος Αχίλλειος συνέχισε το έργο του και αναδείχθηκε πνευματικός ποιμένας και Μέγας διδάσκαλος, ισάξιος των μεγάλων ιεραρχών και αγίων ανδρών. Святой Преподобный Ахиллий, Епископ Ларисийский.  Фреска 1191 год. церкви Св. Георгия в Курбиново Άγιος Αχίλλιος  Επίσκοπος Λαρίσης. Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1191 μ.Χ. στήν Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, 2 χιλιόμετρα από το χωριό Kurbinovo στις πλαγιές του βουνού, στην όχθη της λίμνης της Πρέσπας στην πρώην Γιουκοσλαβική Δημοκρατία τής  Μακεδονίας (FYROM)  Свт. Ахилла Ларисский. Фреска храма монастыря св. Ахиллы (Арилье). Сербия. 1296 год. Άγιος Αχίλλιος Λαρίσης. Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1296 μ.Χ.  στήν Εκκλησία του Αγίου Αχίλλειου (ή την Εκκλησία του Αγίου Αχίλλειου , (Crkva Svetog Ahiliјa) - Ναός τής  Zhicha Μητρόπολη της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας , που βρίσκεται στην Arilje Ζλάτιμπορ Περιφέρεια της Σερβίας. Святитель Ахиллий, епископ Ларисийский. 1318 года. Монастырь Грачаница, Косово Άγιος Αχίλλιος Λαρίσης Τοιχογραφία τού έτους 1318 μ.Χ.  στην  Εκκλησία τού Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου  τής Ιεράς Μονής Γκρατσάνιτσα. Σερβία (Κόσοβο).  Свт. Ахиллий Ларисский. Фреска Кремиковского монастыря. Болгария. XV в. Άγιος Αχίλλιος Λαρίσης. Τοιχογραφία (Fresco) τού 15ου αιώνα μ.Χ.  στήν Kremikovtsi Μονή ( βουλγαρικά :. Μονή Kremikovskiyat «Sveti Georgi») - Ορθόδοξο μοναστήρι στη Βουλγαρία , που βρίσκεται 25 χιλιόμετρα από τη Σόφια, στις πλαγιές του βουνού Stara Planina Святой Преподобный Ахиллий, Епископ Ларисийский.  Фреска церкви Св. Афанасия Музаки в Кастории Άγιος Αχίλλιος Λαρίσης. Τοιχογραφία (Fresco)  στον  Ιερό Ναό τού Αγίου Αθανασίου τού Μουζακη στην Καστοριά Ο Άγιος Αχίλλιος έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας. Υπήρξε από τα πιο μαχητικά στελέχη της Οικουμενικής Συνόδου και με τη σοφία του και τα θαύματά του συντέλεσε τα μέγιστα στην καταδίκη του Αρείου. Ο Μέγας Κωνσταντίνος, εκτιμώντας τις αρετές του, του έδωσε μεγάλη χρηματική δωρεά την οποία, με την επιστροφή του στη Λάρισα διέθεσε για να κτίσει ναούς και σε φιλανθρωπικό έργο. Минологий-Май (Преподобные Павсикакий еп. Синадский, Ахиллий еп. Ларисийский, Феодор Освященный). Фреска церкви Благовещения. Грачаница. Косово. Сербия. Около 1318 г. Μηνολόγιο Μαίου (Άγιοι Αχίλλιος Λαρίσης και Θεόδψρος ο Ηγιασμένος) Τοιχογραφία  (Fresco) τού έτους 1318 μ.Χ. στην  Εκκλησία τού Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου  τής Ιεράς Μονής Γκρατσάνιτσα. Σερβία (Κόσοβο).  Παρέμεινε στη θέση του Επισκόπου Λαρίσης για τριάντα χρόνια. Όταν προαισθάνθηκε το θάνατο του, κάλεσε κοντά του όλους τους ιερείς της επισκοπής του, τους έδωσε τις τελευταίες πατρικές συμβουλές για τα καθήκοντά τους και «εκοιμήθη εν ειρήνη». Σύσσωμος ο κλήρος και ο λαός της περιφερείας Λαρίσης παραστάθηκε στην κηδεία του και τη στιγμή μάλιστα του ενταφιασμού του έγιναν πολλά θαύματα. Ο τάφος του παρέμεινε άγνωστος για 300 χρόνια, όταν με θαυμαστό τρόπο αποκαλύφθηκε και οι πιστοί έκτισαν μεγαλοπρεπή ναό στη Λάρισα όπου και τοποθέτησαν το ιερό λείψανο του Αγίου. Εκεί καθημερινώς θαυματουργούσε μέχρι το έτος 978 μ.Χ., όταν ο άρχοντας των Βουλγάρων Σαμουήλ κατέλαβε τη Θεσσαλία, πήρε το ιερό λείψανο του Αγίου Αχιλλείου και το μετέφερε στο νησί της λίμνης Πρέσπας. Ο Σαμουήλ έδωσε το όνομα του Αγίου Αχιλλείου στο νησί και έκτισε μεγαλοπρεπή ναό αφιερωμένο στον Άγιο, ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα. ( Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου κτίστηκε μετά το 983 ή το 986, από τον τσάρο των Βουλγάρων Σαμουήλ με σκοπό να στεγάσει το σκήνωμα του Αγίου Αχιλλείου, επισκόπου Λαρίσης, το οποίο είχαν μεταφέρει από τη Λάρισα τα βουλγαρικά στρατεύματα, μετά την κατάληψη της θεσσαλικής πόλης. Ο ναός ιδρύθηκε ως επισκοπικός, προκειμένου να στεγάσει την έδρα του βουλγαρικού πατριαρχείου για ένα σύντομο διάστημα, μετά τη μεταφορά του από την Έδεσσα. Μετά την παλινόρθωση της βυζαντινής κυριαρχίας στην περιοχή, από το 1018 και εξής, ο ναός λειτούργησε ως επισκοπικός έως τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα. Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη μεσοβυζαντινή βασιλική με νάρθηκα. Ο ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη με δύο ψηλές πεσσοστοιχίες, που φέρουν από δύο σειρές τόξων. Είναι πιθανό να υπήρχαν υπερώα στα πλάγια κλίτη. Το νότιο βρίσκεται σε υπερυψωμένο επίπεδο, ακολουθώντας το φυσικό πρανές του εδάφους. Στη μεγάλη ημικυκλική αψίδα σχηματίζεται βαθμιδωτό σύνθρονο, στοιχείο που αποδεικνύει τη χρήση του ναού ως επισκοπικού. Τα δύο παραβήματα (πρόθεση και διακονικό) έχουν κάτοψη συνεπτυγμένου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και στεγάζονται με δύο κυλινδρικούς τρουλίσκους. Το δάπεδο του ναού είναι στρωμένο από λίθινες πλάκες που συνιστούν υλικό σε δεύτερη χρήση. Η τοιχοδομία είναι απλή αργολιθοδομή με καλής ποιότητας ασβεστοκονίαμα. Στους δύο ημικατεστραμμένους τρουλίσκους των παραβημάτων εφαρμόζεται το ισόδομο σύστημα με εναλλαγή λίθων και πλίνθων και παρουσία λίγων κεραμοπλαστικών στους κατακόρυφους αρμούς. Στο διακονικό σώζεται κιβωτιόσχημος τάφος, πιθανώς του Αγίου Αχιλλείου, ενώ στο νότιο κλίτος υπάρχουν άλλες τέσσερεις μαρμάρινες λάρνακες που φιλοξενούσαν τα οστά σημαντικών προσωπικοτήτων. Αυτοί οι τάφοι απέδωσαν πολύ αξιόλογα ευρήματα, το σημαντικότερο από τα οποία ήταν ένα μεταξωτό χρυσοϋφαντό κομμάτι υφάσματος με απεικονίσεις αντίνωτων αετών. Χρονολογήθηκε στο 10ο αιώνα και έδωσε λαβή για πολλές υποθέσεις σχετικά με τον κάτοχό του που θα πρέπει να ήταν μια σημαντική προσωπικότητα. Σε μεσοτοιχία με το νότιο εξωτερικό τοίχο βρίσκεται τριμερές πρόσκτισμα, ταφικού χαρακτήρα, το οποίο κτίστηκε στην υστεροβυζαντινή περίοδο. Όλος ο χώρος νότια και δυτικά της βασιλικής χρησιμοποιήθηκε ως κοιμητήριο του βυζαντινού οικισμού από το 12ο έως τις αρχές του 15ου αιώνα. Ο ναός έχει επτά θυραία ανοίγματα, ενώ από τα παράθυρα έχει διασωθεί μόνο το τρίλοβο της κόγχης του ιερού Βήματος. Το ιερό Βήμα χωριζόταν από τον κυρίως ναό με μαρμάρινο φράγμα πρεσβυτερίου. Τα λίγα λείψανα του τοιχογραφικού διακόσμου του κατανέμονται σε δύο φάσεις, οι οποίες φαίνεται πως συμβαδίζουν με τις αντίστοιχες ανακαινίσεις του ναού. Στις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα ανήκει ο ανεικονικός διάκοσμος της κόγχης του ιερού: επάνω από το σύνθρονο απεικονίζονται δεκαοκτώ αψίδες ζωγραφισμένες με κόκκινο χρώμα. Ανάμεσά τους αναγράφονται με ελληνικά στοιχεία οι έδρες των επισκόπων που υπάγονταν στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδας. Στη δεύτερη φάση, που χρονολογείται στο 12ο αιώνα, ανήκουν οι λιγοστές μορφές των στρατιωτικών αγίων, της Παναγίας και ενός αγγέλου που αποκολλήθηκαν και εκτίθενται στο Μουσείο της Φλώρινας. Τα τεχνοτροπικά γνωρίσματά τους παραπέμπουν σε καστοριανές τοιχογραφίες του 12ου αιώνα.) Μητροπολιτικός ναός Αγίου Αχιλλείου      Ο βυζαντινός ναός του αγίου Αχιλλείου βρισκόταν στο λόφο της αρχαίας ακρόπολης, μεταξύ του μπεζεστενίου και της οδού Μητρ. Αρσενίου, όπου ανακαλύφθηκε μεγάλο τμήμα του. Στο ναό βρέθηκε υπόγειος καμαρωτός τάφος, ο οποίος υπάρχει περίπτωση να ταυτίζεται με τον τάφο του Αγίου Αχιλλείου. Η κεντρική θέση του ναού στο κέντρο της πόλης προδιέγραψε και τη μοίρα του. στα τέλη του 15ου αιώνα , μετά την ανέγερση του γειτονικού μπεζεστενίου και τη μετατροπή της περιοχής σε εμπορικό κέντρο της νέας μουσουλμανικής πόλης ο ναός κατεδαφίστηκε και μεταφέρθηκε στη βορειοδυτική άκρη της ακρόπολης, στη θέση της μικρής πλατείας Αγ. Αχιλλείου, στα βόρεια του ομώνυμου σημερινού ναού. Τη θέση αυτή θα διατηρήσει ο ναός καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.     Μια πυρκαγιά που ξεσπά στον Τρανό μαχαλά στα 1737, απειλεί άμεσα και τον ίδιο το ναό, καταστρέφοντας μάλιστα ένα χώρο του, όπου φυλάσσονταν ιερά σκεύη και η κάρα ενός αγίου, ενώ στις 12 Ιουνίου 1769, ο ναός του Αγίου Αχιλλείου πυρπολείται και κατόπιν κατεδαφίζεται από το φανατισμένο μουσουλμανικό όχλο της πόλης. Μετά την καταστροφή του ναού δεν υπήρχε στην πόλη κανένας ναός και οι χριστιανοί κάτοικοί της αναγκάζονταν να μεταβαίνουν για εκκλησιασμό στα γειτονικά χωριά.    Στο λόφο της ακρόπολης διακρίνεται ο μεγάλος τρίκλιτος ναός του Αγίου Αχιλλείου του 1794 και σε επαφή με το βόρειο τοίχο του το διώροφο μητροπολιτικό μέγaρο.  Δεξιά προβάλλουν η γέφυρα του Πηνειού και το τζαμί του Hasan Bey.     Ο νέος ναός του Αγίου Αχιλλείου ανοικοδομήθηκε το 1794, στη θέση του πυρπολημένου παλιού ναού, λαμπρότερος όμως και μεγαλοπρεπέστερος του τελευταίου, σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής. Το τέμπλο του ναού ήταν ξυλόγλυπτο, παραδοσιακής τεχνοτροπίας, και οι δεσποτικές εικόνες του ρωσικής τέχνης των αρχών του 19ου αιώνα. το ναό και τη γειτονική μητροπολιτική κατοικία περιέβαλε ένας αυλόγυρος , ο οποίος φρασσόταν με ψηλό περίβολο, για προστασία και προφύλαξη από ενδεχόμενη τουρκική επίθεση. Ο ναός απετέλεσε καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το κέντρο της ενορίας του Τρανού μαχαλά.     Μέσα στη δίνη των πολεμικών συγκρούσεων που προκάλεσε η ελληνική επανάσταση του 1821, ο ναός μετατράπηκε σε οπλοστάσιο και πυριτιδαποθήκη. Μετά όμως από δωροδοκίες του μουλλά και ορισμένων μπέηδων της πόλης, ο ναός αποδίδεται εκ νέου στους χριστιανούς στις 22 Ιουνίου 1827.    Η περιοχή του Αγίου Αχιλλείου άρχισε να ευπρεπίζεται μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Μετά το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου ( 1856 ), και μέσα στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων της περιόδου αυτής, δόθηκε η άδεια της επίσημης κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού κατά την ημέρα των Θεοφανείων από τη γέφυρα του Πηνειού, με την παράλληλη διοργάνωση μεγαλοπρεπούς τελετής και τη συμμετοχή των εκκλησιαστικών και πολιτικών αρχών. Μέσα στο πρόγραμμα εξωραϊσμού του ναού, κάποια παλιά προσκτίσματα κατεδαφίζονται, για να είναι εμφανής αυτός από μακριά, ενώ κατασκευάζεται μια μεγάλη κλιμακωτή οδός, η οποία αρχίζει από το προαύλιο του ναού και, ελισσόμενη ανάμεσα στις οικίες του Τρανού μαχαλά, καταλήγει στη δεξιά όχθη και τη γέφυρα του Πηνειού.   Ο ναός του 1794 κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και στη θέση του ανοικοδομήθηκε νέος, μεγαλοπρεπέστερος ναός σε νεοκλασσικό σχέδιο. Ο νέος ναός καταστράφηκε από το φοβερό σεισμό του 1941.Τη θέση του , στον ίδιο χώρο πήρε ο σημερινός μητροπολιτικός ναός της Λάρισας. Για τον άγιο έγραφε ο μητροπολίτης Λαρίσης Δορόθεος, των ετών 1935-1956  Ο βίος Του και το παράδειγμά Του εγένοντο η ωραιοτέρα συμβολή προς μίαν χριστιανικήν ζωήν. Ψυχική ανωτερότης άκαμπτος ηθική πολιτεία, απερίσπαστος πολυσχιδής δράσις είναι ο χαρακτηρισμός του Αγίου, όστις επί πολλά έτη εν τη πόλει ταύτη και εν τη απεράντω Αρχιεπισκοπή Του υπήρξεν ο πυρσός ο διαχέων το φως της αγάπης, της σοφίας, της ζωής προς πάντας. Ήτο ο πνευματικός τροφοδότης των χριστιανών, στηρίζων εν τη πίστει και τη αρετή. Η προσωπικότης Του συνδεδεμένη με την αγιότητα του βίου και την καθαρότητα της ψυχής συνέβαλε αποτελεσματικώς εις την κατά πάντα προαγωγήν της πόλεως και της Αρχιεπισκοπής Του. Συμπληρωματικά στοιχεία για τον άγιο Αχίλλειο  Ο Αγιος Γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στην Καππαδοκία και έλαβε μεγάλη χριστιανική και «θύραθεν»(=εξωχριστιανική) μόρφωση. Μετά το θάνατο των ευσεβών γονέων του, μοίρασε τη μεγάλη περιουσία τους στους φτωχούς και πήγε στους Αγίους Τόπους. Εκεί έζησε κοντά στον Πανάγιο Τάφο. Κατόπιν επισκέφτηκε διάφορα ασκητήρια και ασκήθηκε στη νηστεία, στην προσευχή, την αγρυπνία και στις άλλες χριστιανικές αρετές. Ύστερα πήγε στη Ρώμη και στη Θεσσαλία, όπου κήρυξε το Χριστό και έκανε πολλά θαύματα. Έτσι διαδόθηκε πολύ η φήμη του και όταν χήρευσε ο θρόνος της Λαρίσης, αναδείχτηκε Αρχιεπίσκοπος της. Η φήμη του προέτρεξε και έφτασε στη Νίκαια της Βιθυνίας, πριν ακόμη πάει εκει ο Αγιος, για να λάβει μέρος στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο (325). Γι’ αυτό ο Μέγας Κωνσταντίνος και οι Πατέρες τον υποδέχτηκαν με μεγάλες τιμές. Τέλεσε μάλιστα στη Σύνοδο και θαύμα. Έκανε να αναβλύσει λάδι από μια πέτρα. Όπως αναφέρεται σε χειρόγραφο που βρίσκεται στη Μονή Βαρλαάμ Μετεώρων ο Αγιος «Τον Θεόν επικαλεσάμενος και έλαιον δι’ ευχής βλύσαι ποιεί». Με πολλή χαρά τότε ο αυτοκράτορας ζήτησε την ευλογία του Αγίου και τον προέπεμψε στη Λάρισα με πλούσια δώρα για ανεγέρσεις ναών και φιλανθρωπίες. Πιθανόν από την εποχή αυτή να ήταν και το Ευαγγέλιο της Κομνηνείου Μονής, που σωζόταν ως το 1853. Ήταν γραμμένο με χρυσά γράμματα σε περγαμηνή και είχε σημειώσεις του Αρχιεπισκόπου Λαρίσης Αχιλλείου Α΄. Το 355 μ.Χ., ύστερα από 35 χρόνια αρχιερατείας του Αγίου στη Λάρισα, ο Θεός του φανέρωσε πως ήρθε η ώρα της εξόδου του από το μάταιο αυτό κόσμο. Κάλεσε τότε όλο τον κλήρο και το λαό, τους το ανακοίνωσε και τους έδωσε παραινέσεις και συμβουλές.   Τον θρήνησαν πολύ και τον κήδεψαν με μεγαλοπρέπεια. Τοποθέτησαν δε το ιερό του λείψανο στη λάρνακα που ο ίδιος είχε κατασκευάσει. Το ιερό λείψανο και ο ναός του αγίου στη Λάρισα Ο Ιερός Ναός τού Αγίου Αχίλλί ου στη Λάρισα  Το χαριτόβρυτο λείψανο του ανέβλυζε μύρο κι έκανε πολλά θαύματα. Αλλά δεν έμεινε για πάντα στη Λάρισα. Το σύλησε το 985/6 ο αποστάτης από τους Βυζαντινούς τσάρος των Βουλγάρων Σαμουήλ και το μετέφερε στα ανάκτορά του, στο μικρό νησάκι των Πρεσπών, που σήμερα φέρει το όνομα του Αγίου Αχιλλίου. Εκεί ανήγειρε προς τιμήν του Αγίου μεγαλοπρεπή ναό ρυθμού Βασιλικής, του οποίου σώζονται τα ερείπια. Ήθελε με την ενέργεια του αυτή ο Σαμουήλ να στερεώσει την κυριαρχία του. Γιατί η κατοχή ιερών λειψάνων ονομαστών Αγίων ήταν ιδιαίτερη τιμή και ευλογία και αποτελούσε πόλο έλξης των χριστιανικών πληθυσμών. Σκόπευε μάλιστα ο Σαμουήλ να μεταφέρει εκεί την Αρχιεπισκοπή Οχρίδος και να την αναδείξει σε Πατριαρχείο. Είχε μεγαλεπήβολα σχέδια, που, αν πετύχαιναν, θα άλλαζαν τον ρουν της ιστορίας, στην περιοχή. Οι Βυζαντινοί χρονογράφοι του 11ου αιώνα Ιωάννης Σκυλίτσης και Γεώργιος Κεδρηνός εξιστορούν τα σχετικά με την αρπαγή από το Σαμουήλ του ιερού λειψάνου του Αχίου Αχιλλίου. Ο δεύτερος αναφέρει συγκεκριμμένως: «Μετήγαγε δε (ο Σαμουήλ) και το λείψανον του Αγίου Αχιλλείου επισκόπου Λαρίσης χρηματίσαντος επί Κωνσταντίνου του μεγάλου καν τη μεγάλη και πρώτη Συνόδω παρόντος συν Ρηγίνω Σκοπέλων και Διοδώρω Τρίκκης, και εις Πρέσπαν απέθετο, ένθα ήσαν αυτώ τα βασίλεια, οίκον κάλλιστον και μέγιστον επί τω ονόματι αυτού δομησάμενος». Αλλά και μετά την αρπαγή του ιερού λειψάνου του Αγίου Αχίλλειου από το Σαμουήλ, ο χριστιανικός λαός της Λαρίσης δεν έπαψε να τιμά τον Πολιούχο του. Τον προστάτη του Αγιο. Και να διαλαλεί τις αριστείες του, τις υψηλές πνευματικές του επιδόσεις, όπως λέει το σχετικό επίγραμμα: «Λαλεί Λάρισα σάς αριστείας ξένας, μνήμην έχουσα και θανόντος σου, Πάτερ». Και είχε ως τόπο αγιάσματος και κέντρο της λατρείας του, ως σημείο αναφοράς του, τον τάφο του Αγίου και τον περικαλλή ναό του. Τον ναό, τον τόσο αγαπητό σε όλους, στον οποίο συναθροίζονταν συνήθως οι επίσκοποι, προκειμένου να εκλέξουν ιεράρχες για τις κενούμενες επισκοπές Θεσσαλίας, όπως αναφέρει ο Κώδικας 1472. Ο Μητροπολιτικός αυτός ναός ήταν το ιδιαίτερο σέβασμα των Λαρισαίων. Το ιερό τους καθίδρυμα. Το κέντρο της θρησκευτικής τους ζωής, που επηρέαζε και την κοινωνική τους. Σ’ αυτόν συνέρχονταν για να λατρεύσουν το Σωτήρα Χριστό και να ζητήσουν τις πρεσβείες του Αγίου σε κάθε δυσκολία και ανάγκη τους. Στις πλημμύρες, στους πολέμους, στους συχνούς σεισμούς που τους ανάγκαζαν να μην υψώνουν μεγάλα οικοδομήματα, στις επιδημίες. Ήταν ιδιαίτερα απειλητική η πανούκλα του 1813 και του 1848, που είχε αναρίθμητα θύματα.  Hosios Loukas (diakonikon, arch) - Achillios.jpg Από εδώ Ακολούθησε δε ο ναός αυτός την πορεία της πόλης στην ιστορία. Γνώρισε δηλαδή λαμπρές μέρες δόξας και μεγαλείου, αλλά και λεηλασίες και καταστροφές. Και αποτελεί και σήμερα ο ναός αυτός με την τοξότη γέφυρα του «αργυροδίνη» Πηνειού ποταμού από κάτω του το χαρακτηριστικό έμβλημα της πόλης των Λαρισαίων με τη μακριά ιστορία των τεσσάρων χιλιετηρίδων. Θα μάκραινε πολύ ο λόγος, αν επιχειρούσαμε λεπτομερή εξιστόρηση των περιπετειών του ναού τού Αγίου Αχιλλίου. Γι’ αυτό περιορίζομαι στα εξής: Την εποχή της Φραγκοκρατίας και συγκεκριμένως το 1204, επί Αλεξίου Γ’, εξαιτίας της συγκρούσεως των Φράγκων μεταξύ τους, η Λάρισα ερημώθηκε και μεταβλήθηκε σε ακατοίκητο χωριό, ο δε ναός του Αγίου Αχίλλειου μετατράπηκε σε ορμητήριο ληστών! Την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας (τουρκοκρατίας) και συγκεκριμένως στις 12 Ιουνίου 1769 ο φανατισμένος τουρκικός όχλος έκαψε και γκρέμισε το Μητροπολιτικό ναό και οι Λαρισαίοι εκκλησιάζονταν επί 25 ολόκληρα χρόνια, ως το 1794, στα γύρω χωριά! Μάλιστα οι Τούρκοι είχαν αποφασίσει να μην ξανακτιστεί ο ναός. Αλλά ύστερα από ενέργειες του Μητροπολίτη Λαρίσης Διονυσίου Καλλιάρχου προς την Πύλη και με εισφορές μεγάλες των Λαρισαίων (40 πουγγιά, δηλ. 18 χιλιάδες γρόσια) εκδόθηκε, στις 26 Φεβρουαρίου 1794, φιρμάνι του Σουλτάνου Σελίμ, που έδινε την άδεια ν’ ανοικοδομηθεί ο ναός. Είναι ενδεικτική του θέματος η ενθύμηση (=σημείωμα), που υπάρχει στην περιήγηση η τοπογραφία της Θετταλίας και Θετταλομαγνησίας του Νικολάου Μάγνητος και έχει ληφθεί από τα χειρόγραφα του Αρχιμανδρίτου Ιακώβου Γυναΐτιδος Βαλβαμά: «1794 Φεβρουαρίου 4 ευγήκε φερμάνι διά την εκκλησίαν της Λαρίσης του Αγίου Αχιλλίου μέσα εις την ΚΠολιν. Και ήλθεν ο Τάταρης μέσα εις την Λάρισαν Φεβρουαρίου 26 ημέρα Δευτέρα και εδιαβάσθη την Πέμπτην εις τας 2 του Μαρτίου». Έτσι ξανακτίστηκε ο ναός. Και μάλιστα σε χρόνο ρεκόρ. Σε 36 ημέρες! Θεμελιώθηκε στις 5 Μαρτίου 1794 και τελείωσε στις 6 Απριλίου (ώρα 9.00 το βράδυ της Μεγ. Παρασκευής). Και το επόμενο βράδυ, του Μεγ. Σαββάτου τελέστηκε εντός του ναού η Λειτουργία της Αναστάσεως προεξάρχοντος του Μητροπολίτου Διονυσίου Καλλιάρχου. Αξίζει να σημειωθεί, πως για να τελειώσει τόσο γρήγορα ο ναός, εργάστηκαν περισσότεροι από διακόσιοι τεχνίτες βοηθούμενοι αφιλοκοκερδώς από όλους τους Λαρισαίους χριστιανούς. Είχε δε ο ναός και παρεκκλήσιο του Αγίου Βησσαρίωνος. Στις 12 Ιουνίου 1822 οι Τούρκοι μετέτρεψαν το ναό σε οπλοστάσιο και οι Λαρισαίοι εκκλησιάζονταν στο εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας μέχρις ότου τους Αποδόθηκε και πάλι ο ναός επί Μητροπολίτου Μελετίου Ε ! Τότε μάλιστα ορίστηκε ημέρα εβδομαδιαίας αγοράς η Δευτέρα, αντί της Κυριακής. Έτσι ανανεώθηκε και ισχυροποιήθηκε η από του 1730 απόφαση των Λαρισαίων εμπόρων που όριζε η απόφαση «να φυλάττουν όλας τας Κυριακάς και τας δεσποτικάς εορτάς». Καθιέρωνε δηλαδή την αργία της Κυριακής. Στους μη συμμορφούμενους δε με το συμφωνητικό αυτό, επιβαλλόταν η ποινή να καταβάλλουν στο Ταμείο του ναού του Αγ. Αχιλλίου 50 ασλάνια. Έτσι έγινε πράξη ο λόγος του Απόστολου του σκλαβωμένου Γένους μας Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, για τον οποίο μάλιστα λόγο μαρτύρησε: Να μη γίνονται παζάρια την Κυριακή. Τον Απρίλιο του 1827 οι Τούρκοι μετέβαλαν πάλι το ναό σε οπλοστάσιο. Αλλά γρήγορα οι χριστιανοί κατόρθωσαν να τους αποδοθεί για τη λατρεία τους, δίνοντας μεγάλες χρηματικές εισφορές στο δικαστή, στους πασάδες και στους μπέηδες. Όλα αυτά μαρτυρούν την ευσέβεια των Λαρισαίων, οι οποίοι ευλαβούνταν και τιμούσαν ιδιαιτέρως τον Πολιούχο τους Αγιο Αχίλλιο και φρόντιζαν πολύ το ναό του. Και στα χρόνια που υπήρχε ο τάφος με το ιερό λείψανο του Αγίου μέσα του, αλλά και στα κατοπινά. Και διόριζαν ως επιτρόπους του εκπροσώπους των σύντεχνων (γουναράδων, μπακάληδων, ψωμάδων, ραπτάδων και άλλων), όπως συνέβη επί των ημερών του Μητροπολίτου Λαρίσης Μελετίου Ε’. Το 1965 ανεσκάφη ο δασώδης χώρος πάνω από το ναό από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Νικ. Μουτσόπουλο. Στο διακονικό (τμήμα Ιερού Βήματος), σε συνηθισμένο για ιερά λείψανα χώρο, βρέθηκε τάφος ο οποίος, όπως και ο ναός, κατασκευάσθηκε από Έλληνες τεχνίτες, ίσως τους Λαρισαίους αιχμαλώτους. Το απόγευμα της 14 Μαΐου του 1981, με ελικόπτερο του Στρατού επανακομίσθηκαν τα λείψανα του Αγίου στη λαρισαϊκή γη. Τα υποδέχθηκαν στο χώρο του σταδίου ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Σεραφείμ, πολλοί Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος, όλο το ιερατείο της Μητροπόλεως, πλήθος Λαρισαίων και Θεσσαλών προσκυνητών και οι τοπικές αρχές.   Από τότε τα λείψανα του θαυματουργού Αγίου Αχιλλείου βρίσκονται στον ομώνυμο Μητροπολιτικό Ναό της πόλης μας και η μνήμη του γιορτάζεται με τη μεγαλύτερη επισημότητα κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου. Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ'. Ταχὺ προκατάλαβε. Λαρίσης σὲ πρόεδρον, καὶ πολιοῦχον λαμπρόν, ἡ χάρις ἀνέδειξεν ὡς Ἱεράρχην σοφόν, παμμάκαρ Ἀχίλλιε, σὺ γὰρ τὸ τῆς Τριάδος, ὁμοούσιον κράτος, θαύμασι τε καὶ λόγοις, κατετράνωσας κόσμω. Ἣν πάτερ ἐξευμενίζου, τοὶς σὲ γεραίρουσι. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα) Ἦχος γ´. Θείας πίστεως. Χαίρει ἔχουσα, ἡ Θεσσαλία, σὲ ἀκοίμητον, φρουρῶν προστάτην, καὶ τῆς Λαρίσης ἡ πόλις ἀδάμαντα, ἡ Ἐκκλησία τὴν εὔηχον σάλπιγγα, τὸ τοῦ Υἱοῦ ὁμοούσιον κηρύξασαν, Πάτερ Ἅγιε Ἱεράρχα Ἀχίλλιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι εἰρήνην ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν. Κοντάκιον Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ. Τῆς Θεσσαλίας τὸν ἀστέρα τὸν ὑπέρλαμπρον, τῶν Λαρισαίων τὸν Ποιμένα τὸν ἀνύστακτον, κατὰ χρέος εὐφημήσωμεν ἐκβοῶντες· Παῤῥησίαν κεκτημένος πρὸς τὸν Κύριον, ἐκ παντὸς ἡμᾶς κινδύνου ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζωμεν Χαίροις Πάτερ Ἀχίλλιε. Ἕτερον Κοντάκιον Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ. Τῆς οἰκουμένης τὸν ἀστέρα τὸν ἀνέσπερον Καὶ Λαρισαίων τὸν ποιμένα τὸν ἀκοίμητον Τὸν ἀχίλλιον ὑμνήσωμεν ἐκβοῶντες· Παρρησίαν κεκτημένος πρὸς τὸν Κύριον Ἐκ παντοίας τρικυμίας ἡμᾶς λύτρωσαι Τοὺς βοῶντάς σοι, χαίροις Πάτερ Ἀχίλλιε. Κάθισμα Ἦχος α´. Τὸν τάφον σου Σωτήρ. Ἡ Λάρισα τὰ σά, μεγαλεῖα κηρύττει, θαυμάζει δὲ τὴν σήν, διδαχὴν Θεσσαλία, σεμνύνεται χαίρουσα, τῶν Πατέρων ἡ Σύνοδος, κόσμον ἔχει δέ, ἢ Ἐκκλησία σὲ Πάτερ, ἡμεῖς δ’ ἅπαντες, θερμὸν προστάτην καὶ ῥύστην, οἱ πόθῳ τιμῶντες σέ. Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος α´. Τὸν τάφον σου Σωτήρ. Ἡ θεία σου σορός, , ὧ Ἀχίλλιε Πάτερ, ὡς ἄλλη Σιλωὰμ κολυμβήθρα ἐδείχθη, πηγὴν ἁγιάσματος παραδόξως ἐκβλύζουσα· οὗ μετέχοντες οἱ προσιόντες ἐν πίατει χάριν ἄφθονον, καὶ ψυχικὴν σωτηρίαν, εὐχαῖς σου λαμβάνομεν. Ὁ Οἶκος Ἄγγελος ἐκ τῶν τρόπων Ἱεράρχα ἐφάνης, καὶ τάγμασι τοῖς τούτων ἐγνώσθης, καὶ σὺν τοῖς Ἀσωμάτων χοροῖς λειτουργῶν τῷ θρόνῳ τοῦ Χριστοῦ Ἅγιε, ἀκούεις παρ’ ἡμῶν τῶν σῶν δούλων ταύτα: Χαῖρε τῆς Τριάδος ἡ σάλπιγξ ἡ εὔηχος· Χαῖρε τῆς Μονάδος ἡδύφωνον ὄργανον· Χαῖρε ὕψος δυσκατάληκτον τῶν δογμάτων τῶν σεπτῶν· χαῖρε βάθος δυσερμήνευοτν νοερῶν ἐργασιῶν· Χαῖρε ὅτι Ἀρείου τᾶς ἐπάρσεις καθεῖλες· Χαῖρε ὅτι τᾶς τούτου μυθουργίας παρεῖδες· Χαῖρε ἀστὴρ Ἑλλάδος ὑπέρλαμπρος· Χαῖρε Ποιμὴν Λαρίσης ὁ ἄκακος· Χαῖρ επροστάτης ὁ ἀκοίμητος ταύτης· Χαῖρε δι’ οὗ τῷ Θεῷ οἰκειοῦται· Χαίροις Πάτερ Ἀχίλλιε. Μεγαλυνάριον Χαίροις τῆς Ἑῴας ἀστὴρ λαμπρός, καὶ τῶν Λαρισαίων, λαμπαδοῦχος καὶ ὁδηγός, χαίροις εὐσεβείας, λειμὼν ὁ ἀνθηφόρος, Ἀχίλλιε παμμάκαρ, Τριάδος πρόμαχε. Ἕτερον Μεγαλυνάριον Χαίροις τῆς Λαρίσης ὁ θησαυρός, καύχημα Πατέρων, τῆς Νικαίας ὁ τηλαυγής, φάρος ἑξαστράπτων, τρανώσας θείαν φύσιν, Χριστοῦ ἐν τῇ Συνόδῳ, σοφὲ Ἀχίλλιε.