Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΤΥΣ ΘΑΛΛΕΛΑΙΟΣ

 

Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Σ  Α Ν Ε Σ Τ Η

 

Τοιχογραφία (φρέσκο) ἀπό τήν Ἱερά Μονή Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους

 

Α Λ Η Θ Ω Σ   Α Ν Ε Σ Τ Η   Ο   Κ Υ Ρ Ι Ο Σ  Μ Α Σ

 

 

 

ΕΑΝ   ΘΕΛΕΤΕ

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ

ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

 

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΑ

Γεωργίου Μαντζαρίδη

 

 

Της Σαμαρείτιδος

 

Беседа Христа с самарянкой.
Фреска XVI века в монастыре Дионисиат на Афоне.
Διάλογος μέ τήν Σαμαρείτιδα
Τοιχογραφία (Fresco) τού 16ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Διονυσίου. Άγιον Ὀρος

 

Ὕδωρ λαβεῖν ἐλθοῦσα τὸ φθαρτὸν γύναι,
Τὸ ζῶν ἀπαντλεῖς, ᾧ ῥύπους ψυχῆς πλύνεις.

 

 

 

 

Μ Ε Σ Ο Π Ε Ν Τ Η Κ Ο Σ Τ Η

 

Ἑστὼς διδάσκει τῆς ἑορτῆς ἐν μέσῳ,
Χριστὸς Μεσσίας τῶν διδασκάλων μέσον.

 

Την Τετάρτη μετά την Κυριακή του Παραλύτου πανηγυρίζει η Εκκλησία μας μία μεγάλη δεσποτική εορτή, την εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Τα βυζαντινά χρόνια, η εορτή της Μεσοπεντηκοστής ήταν η μεγάλη εορτή της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνέτρεχαν κατ’ αυτή στον μεγάλο ναό πλήθη λαού. Δεν έχει κανείς παρά να ανοίξει την Έκθεση της Βασιλείου Τάξεως (Κεφ. 26) του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου για να δει το επίσημο τυπικό του εορτασμού, όπως ετελείτο μέχρι την Μεσοπεντηκοστή του έτους 903 μ.Χ. στον ναό του Αγίου Μωκίου στην Κωνσταντινούπολη, μέχρι δηλαδή την ημέρα που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ του Σοφού (11 Μαΐου 903 μ.Χ.). Εκεί υπάρχει μία λεπτομερής περιγραφή του λαμπρού πανηγυρισμού, που καταλαμβάνει ολόκληρες σελίδες και καθορίζει με την γνωστή παράξενη βυζαντινή ορολογία, πως ο αυτοκράτωρ το πρωί της εορτής με τα επίσημα βασιλικά του ενδύματα και την συνοδεία του ξεκινούσε από το ιερό παλάτι για να μεταβεί στον ναό του αγίου Μωκίου, όπου θα ετελείτο η θεία λειτουργία. Σε λίγο έφθανε η λιτανεία με επί κεφαλής τον πατριάρχη, και βασιλεύς και πατριάρχης εισήρχοντο επισήμως στον ναό. Η θεία λειτουργία ετελείτο με την συνήθη στις μεγάλες εορτές βυζαντινή μεγαλοπρέπεια. Μετά από αυτήν ο αυτοκράτωρ παρέθετε πρόγευμα, στο οποίο έπαιρνε μέρος και ο πατριάρχης. Και πάλι ο βασιλεύς υπό τις επευφημίες του πλήθους «Εἰς πολλούς καί ἀγαθούς χρόνους ὁ Θεός ἀγάγει τήν βασιλείαν ὑμῶν» και με πολλούς ενδιαμέσους σταθμούς επέστρεφε στο ιερό παλάτι.

Μεσοπεντηκοστή - Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής, Λαρίσης
(www.panagialarisis.gr)

Αλλά και στα σημερινά μας λειτουργικά βιβλία, στο Πεντηκοστάριο, βλέπει κανείς τα ίχνη της παλαιάς της λαμπρότητας. Παρουσιάζεται σαν μία μεγάλη δεσποτική εορτή, με τα εκλεκτά της τροπάρια και τους διπλούς της κανόνες, έργα των μεγάλων υμνογράφων, του Θεοφάνους και του Ανδρέου Κρήτης, με τα αναγνώσματά της και την επίδραση της στις προ και μετά από αυτήν Κυριακές και με την παράταση του εορτασμού της επί οκτώ ημέρες κατά τον τύπο των μεγάλων εορτών του εκκλησιαστικού έτους.

Ποιό όμως είναι το θέμα της ιδιορρύθμου αυτής εορτής; Όχι πάντως κανένα γεγονός της ευαγγελικής ιστορίας. Το θέμα της είναι καθαρά εορτολογικό και θεωρητικό. Η Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής είναι η 25η από του Πάσχα και η 25η προ της Πεντηκοστής ημέρα. Σημειώνει το μέσον της περιόδου των 50 μετά το Πάσχα εορτάσιμων ημερών. Είναι δηλαδή ένας σταθμός, μία τομή. Ωραία το τοποθετεί το πρώτο τροπάριο του εσπερινού της εορτής:

«Πάρεστιν ἡ μεσότης ἡμερῶν,
τῶν ἐκ σωτηρίου ἀρχομένων ἐγέρσεως
Πεντηκοστῇ δέ τῇ θείᾳ σφραγιζομένων,
καί λάμπει τάς λαμπρότητας
ἀμφοτέρωθεν ἔχουσα
καί ἑνοῦσα τάς δύο
καί παρεῖναι τήν δόξαν προφαίνουσα
τῆς δεσποτικῆς ἀναλήψεως σεμνύνεται».

Χωρίς δηλαδή να έχει δικό της θέμα η ημέρα αυτή συνδυάζει τα θέματα, του Πάσχα αφ’ ενός και της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος αφ’ ετέρου, και «προφαίνει» την δόξα της αναλήψεως του Κυρίου, που θα εορτασθεί μετά από 15 ημέρες. Ακριβώς δε αυτό το μέσον των δύο μεγάλων εορτών έφερνε στο νου και ένα εβραϊκό επίθετο του Κυρίου, το «Μεσσίας». Μεσσίας στα ελληνικά μεταφράζεται Χριστός. Αλλά ηχητικά θυμίζει το μέσον. Έτσι και στα τροπάρια και στο συναξάρι της ημέρας η παρετυμολογία αυτή γίνεται αφορμή να παρουσιασθεί ο Χριστός σαν Μεσσίας - μεσίτης Θεού και ανθρώπων, «μεσίτης καί διαλλάκτης ἡμῶν καί τοῦ αἰωνίου αὐτοῦ Πατρός». «Διά ταύτην τήν αἰτίαν τήν παροῦσαν ἑορτήν ἑορτάζοντες καί Μεσοπεντηκοστήν ὀνομάζοντες τόν Μεσσίαν τε ἀνυμνοῦμεν Χριστόν», σημειώνει ο Νικηφόρος Ξανθόπουλος στο συναξάρι. Σ’ αυτό βοήθησε και η ευαγγελική περικοπή, που εξελέγη για την ημέρα αυτή (Ιω. 7, 14-30). Μεσούσης της εορτής του Ιουδαϊκού Πάσχα ο Χριστός ανεβαίνει στο ιερό και διδάσκει. Η διδασκαλία Του προκαλεί τον θαυμασμό, αλλά και ζωηρά αντιδικία μεταξύ αυτού και του λαού και των διδασκάλων.

Μεσοπεντηκοστή - πρώτο μισό 18ου αι. μ.Χ. -
Σκήτη Aγίας Άννης, Άγιον Όρος

Είναι Μεσσίας ο Ιησούς η δεν είναι; Είναι η διδασκαλία του Ιησού εκ Θεού ή δεν είναι; Νέο λοιπόν θέμα προστίθεται: ο Χριστός είναι διδάσκαλος. Αυτός που ενώ δεν έμαθε γράμματα κατέχει το πλήρωμα της σοφίας, γιατί είναι η Σοφία του Θεού η κατασκευάσασα τον κόσμο. Ακριβώς από αυτόν τον διάλογο εμπνέεται μεγάλο μέρος της υμνογραφίας της εορτής. Εκείνος που διδάσκει στον ναό, στο μέσον των διδασκάλων του Ιουδαϊκού λαού, στο μέσον της εορτής, είναι ο Μεσσίας, ο Χριστός, ο Λόγος του Θεού. Αυτός που αποδοκιμάζεται από τους δήθεν σοφούς του λαού Του είναι η του Θεού Σοφία. Εκλέγομε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά τροπάρια, το δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού του πλ. δ’ ήχου:

«Μεσούσης τῆς ἑορτῆς
διδάσκοντός σου, Σωτήρ,
ἔλεγον οἱ Ἰουδαῖοι·
Πῶς οὗτος οἶδε γράμματα, μή μεμαθηκώς;
ἀγνοοῦντες ὅτι σύ εἶ ἡ Σοφία
ἡ κατασκευάσασα τόν κόσμον.
Δόξα σοι».

Λίγες σειρές πιο κάτω στο Ευαγγέλιο του Ιωάννου, αμέσως μετά την περικοπή που περιλαμβάνει τον διάλογο του Κυρίου με τους Ιουδαίους «Τῆς ἑορτῆς μεσούσης», έρχεται ένας παρόμοιος διάλογος, που έλαβε χώρα μεταξύ Χριστού και των Ιουδαίων «τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἑορτῆς», δηλαδή κατά την Πεντηκοστή. Αυτός αρχίζει με μία μεγαλήγορο φράση του Κυρίου.« Ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καί πινέτω.ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, καθώς εἶπεν ἡ γραφή, ποταμοί ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος» (Ιω. 7, 37-38). Και σχολιάζει ο Ευαγγελιστής.« Τοῦτο δέ εἶπε περί τοῦ Πνεύματος, οὗ ἔμελλον λαμβάνειν οἱ πιστεύοντες εἰς αὐτόν» (Ιω. 7, 39). Δεν έχει σημασία ότι οι λόγοι αυτοί του Κυρίου δεν ελέχθησαν κατά την Μεσοπεντηκοστή, αλλά λίγες ημέρες αργότερα. Ποιητική αδεία μπήκαν στο στόμα του Κυρίου στην ομιλία Του κατά την Μεσοπεντηκοστή. Ταίριαζαν εξ’ άλλου τόσο πολύ με το θέμα της εορτής. Δεν μπορούσε να βρεθεί πιο παραστατική εικόνα για να δειχθεί ο χαρακτήρας του διδακτικού έργου του Χριστού. Στο διψασμένο ανθρώπινο γένος η διδασκαλία του Κυρίου ήλθε σαν ύδωρ ζων, σαν ποταμός χάριτος που δρόσισε το πρόσωπο της γης. Ο Χριστός είναι η πηγή της χάριτος, του ύδατος του αλλομένου εις ζωήν αιώνιον, που ξεδιψά και αρδεύει τις συνεχόμενες από βασανιστική δίψα ψυχές των ανθρώπων. Που μεταβάλλει τους πίνοντας σε πηγές.« Ποταμοί ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσι ὕδατος ζῶντος» (Ιω. 7, 38). «Καί γενήσεται αὐτῷ πηγή ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον», εἶπε στήν Σαμαρείτιδα» (Ιω. 4, 14). Που μετέτρεψε την έρημο του κόσμου σε θεοφύτευτο παράδεισο αειθαλών δένδρων φυτεμένων παρά τας διεξόδους των υδάτων του αγίου Πνεύματος. Το γόνιμο αυτό θέμα έδωσε νέες αφορμές στην εκκλησιαστική ποίηση και στόλισε την εορτή της Μεσοπεντηκοστής με εξαίρετους ύμνους. Διαλέγομε τρεις, τους πιο χαρακτηριστικούς: Το κάθισμα του πλ. δ’ ήχου προς το «Τήν Σοφίαν καί Λόγον», που ψάλλεται μετά την γ’ ωδή του κανόνος στην ακολουθία του όρθρου:

«Τῆς σοφίας τό ὕδωρ καί τῆς ζωῆς
ἀναβρύζων τῷ κόσμῳ, πάντας, Σωτήρ,
καλεῖς τοῦ ἀρύσασθαι
σωτηρίας τά νάματα·
τόν γάρ θεῖον νόμον σου
δεχόμενος ἄνθρωπος,
ἐν αὐτῷ σβεννύει
τῆς πλάνης τούς ἄνθρακας.
Ὅθεν εἰς αἰῶνας
οὐ διψήσει, οὐ λήξει
τοῦ κόρου σου δέσποτα, βασιλεῦ ἐπουράνιε.
Διά τοῦτο δοξάζομεν
τό κράτος σου, Χριστέ ὁ Θεός,
τῶν πταισμάτων ἄφεσιν αἰτούμενοι
καταπέμψαι πλουσίως
τοῖς δούλοις σου».

Το απολυτίκιο και το κοντάκιο της εορτής, το πρώτο του πλ. δ’ και το δεύτερο του δ’ ήχου:

«Μεσούσης τῆς ἑορτῆς
διψῶσάν μου τήν ψυχήν
εὐσεβείας πότισον νάματα·
ὅτι πᾶσι, Σωτήρ ἐβόησας·
Ὁ διψῶν ἐρχέσθω πρός με καί πινέτω.
Ἡ πηγή τῆς ζωῆς, Χριστέ ὁ Θεός, δόξα σοι».

 

«Τῆς ἑορτῆς τῆς νομικῆς μεσαζούσης
ὁ τῶν ἁπάντων ποιητής καί δεσπότης
πρός τούς παρόντας ἔλεγες, Χριστέ ὁ Θεός·
Δεῦτε καί ἀρύσασθαι ὕδωρ ἀθανασίας.
Ὅθεν σοι προσπίπτομεν καί πιστῶς ἐκβοῶμεν·
Τούς οἰκτιρμούς σου δώρησαι ἡμῖν,
σύ γάρ ὑπάρχεις πηγή τῆς ζωῆς ἡμῶν».

 

Μεγαλυνάριον
Μεσούσης ἐπέστης τῆς ἑορτῆς, Οἰκτίρμων διδάσκων, ἐν τῷ μέσῳ τοῦ Ἱεροῦ, δεῦτε οἱ διψῶντες, προσέλθετε καὶ ὕδωρ, ἐκ τῆς πηγῆς τῶν ὅλων, πάντες ἀρύσασθε.

 

Και τέλος το απαράμιλλο εξαποστειλάριο της εορτής:

«Ὁ τόν κρατῆρα ἔχων
τῶν ἀκενώτων δωρεῶν,
δός μοι ἀρύσασθαι ὕδωρ
εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν·
ὅτι συνέχομαι δίψῃ,
εὔσπλαγχνε μόνε οἰκτίρμον».

Αυτή με λίγα λόγια είναι η εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Η έλλειψη ιστορικού υποβάθρου της στέρησε τον απαραίτητο εκείνο λαϊκό χαρακτήρα, που θα την έκανε προσφιλή στον πολύ κόσμο. Και το εντελώς θεωρητικό της θέμα δεν βοήθησε τους χριστιανούς, που δεν είχαν τις απαραίτητες θεολογικές προϋποθέσεις, να ξεπεράσουν την επιφάνεια και να εισδύσουν στην πανηγυριζόμενη δόξα του διδασκάλου Χριστού, της Σοφίας και Λόγου του Θεού, της πηγής του ακενώτου ύδατος. Συνέβη με αυτή κάτι ανάλογο με εκείνο που συνέβη με τους περίφημους ναούς της του Θεού Σοφίας, που αντί να τιμώνται στο όνομα του Χριστού ως Σοφίας του Θεού, προς τιμήν του οποίου ανεγέρθησαν, κατήντησαν, για τους ιδίους λόγους, να πανηγυρίζουν στην εορτή της Πεντηκοστής η του αγίου Πνεύματος η της αγίας Τριάδος η των Εισοδίων η της Κοιμήσεως της Θεοτόκου η και αυτής της μάρτυρος Σοφίας και των τριών θυγατέρων της Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης.

Κάθισμα τῆς Ἑορτῆς
Ἦχος πλ. δ'
Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον 
Τῆς σοφίας τὸ ὕδωρ καὶ τῆς ζωῆς, ἀναβλύζων τῷ κόσμῳ πάντας Σωτήρ, καλεῖς τοῦ ἀρύσασθαι, σωτηρίας τὰ νάματα· τὸν γὰρ θεῖον νόμον σου, δεχόμενος ἄνθρωπος, ἐν αὐτῷ σβεννύει, τῆς πλάνης τους ἄνθρακας· ὅθεν εἰς αἰῶνας, οὐ διψήσει, οὐ ληξει, τοῦ κόρου σου Δέσποτα, Βασιλεῦ ἐπουράνιε· διὰ τοῦτο δοξάζομεν τὸ κράτος σου Χριστὲ ὁ Θεός, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν αἰτούμενοι, καταπέμψαι πλουσίως τοῖς δούλοις σου.

 

Κανών β', ᾨδὴ θ', τῆς Μεσοπεντηκοστῆς
Ἦχος πλ. δ'
Ἡ Τιμιωτέρα οὐ στιχολογεῖται
Ἀλλότριον τῶν μητέρων ΤΟ ΑΚΟΥΤΕ
τῆς Μεσοπεντηκοστῆς μεσαζούσης τῶν Ἰουδαίων, ἀνῆλθες ὁ Σωτήρ μου ἐπὶ τὸ ἱερόν σου, καὶ ἐδίδασκες πάντας, ἐθαύμαζον δὲ Ἰουδαῖοι, καὶ πόθεν οὗτος οἶδε γράμματα, μὴ μεμαθηκώς; ἔλεγον.

Ἰάματα χαρισμάτων ὁ λυτρωτής μου πηγάζων ἐπετέλει τέρατα καὶ σημεῖα, φυγαδεύων τὰς νόσους, ἰώμενος τοὺς ἀσθενοῦντας, ἀλλ' Ἰουδαῖοι ἐξεμαίνοντο, τῷ πλήθει τῶν θαυμάτων αὐτοῦ.

Τοὺς ἀπειθεῖς Ἰουδαίους ὁ λυτρωτής μου, ἐλέγχων ἀνεβόα· Μὴ κρίνετε κατ' ὄψιν, ἀλλὰ τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνετε· καὶ γὰρ ὁ νόμος καὶ ἐν Σαββάτῳ περιτέμνεσθαι, κελεύει πάντα ἄνθρωπον.

Τὰ μείζονα τῶν θαυμάτων τοῖς Μαθηταῖς σου, Σωτὴρ ὡς ἐπηγγείλω, παρέσχες, ἀποστείλας, εἰς τὰ ἔθνη κηρῦξαι τὴν δόξαν σου· οἱ δὲ τῷ κόσμῳ, ἐκήρυττόν σου τήν Ἀνάστασιν, τὴν χάριν καὶ τὴν σάρκωσιν.

Εἰ ἄνθρωπον περιτέμνετε ἐν Σαββάτῳ, μήπως λυθῇ ὁ νόμος, νῦν ἐμοὶ τί χολᾶτε, ὅτι ἄνθρωπον ὅλον ἐποίησα ὑγιῆ λόγῳ; κατὰ τὴν σάρκα ὑμεῖς κρίνετε φησὶ τοῖς Ἰουδαίοις Χριστός!

Ὁ τὴν ξηρὰν θεραπεύσας χεῖρα τῷ λόγῳ, τὴν ξηρανθεῖσαν πάλαι γῆν τῆς ἐμῆς καρδίας, ἰασάμενος Λόγε, ἀνάδειξόν με καρποφόρον, ἵνα ἐργάσωμαι κἀγὼ Σωτήρ, καρπούς ἐν μετανοίᾳ θερμῇ.

Λεπρῶσάν μου τὴν καρδίαν ἀποκαθάρας, καὶ τῆς ψυχῆς μου Λόγε τὰ ὄμματα φωτίσας, ἐπὶ κλίνης ὀδύνης μου, κείμενον ἀνόρθωσόν με, ὡς τὸν παράλυτον ἀνέστησας, ἐν κλίνῃ κατακείμενον..

 

ΕΑΝ   ΘΕΛΕΤΕ

ΕΠΙΣΚΕΘΦΕΙΤΕ

ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΗ ΘΑΥΜΑΤΩΝ ΔΙΗΓΗΣΙΣ

 ΤΟΥ ΕΝ ΘΑΥΜΑΣΙ ΠΕΡΙΩΝΥΜΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ 

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΥΡΩΝ ΤΗΣ ΛΥΚΙΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΣ 

Συμεών τοῦ Μεταφραστοῦ

(σελίδες 317 - 356 )

Λέοντος τοῦ σοφοῦ Λόγος ΙΖ' 

Εἰς τόν ἐν ἀρχιερεύσει Θεοῦ περιβὀητον καί τῆς Ἐκκλησίας 

φαεινότατον λαμπτῆρα θαυματουργόν μέγαν Νικόλαον

(σελίδες 203 228 )

Ανακομιδή και μετακομιδή του ιερού λειψάνου του Αγίου Νικολάου 

επισκόπου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού

Перенесения мощей святителя и чудотворца Николая 

из Мир Ликийских в Бар (1087)

Μεταφορά των λειψάνων του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού

από τα Μύρα της Λυκίας στο Μπάρι τής Ιταλίας. (1087)

Перенесение мощей Святителя Николая Чудотворца

 из Мир Ликийских в Бари. Русская икона.

Μεταφορά τών  Ιερών Λειψάνων τού Αγίου Νικολάου τού Θαυματουργού 

από τα Μύρα της Λυκίας στο Μπάρι τής Ιταλίας.

 Ρωσική εικόνα.

 Живописная, резная и литая икона XVIII — начала XX в.

 Екатеринбург: Изд-во Уральского университета, 1998

Χρωματισμένη, σκαλιστή και χυτή εικόνα του XVIII - αρχές ΧΧ αιώνα 

Yekaterinburg: Εκδοτικός οίκος του Πανεπιστημίου Ural, 1998.

Φάνας ο νεκρός σού θεόφρον την έω,

Έφανεν αύθις και δύσιν τεραστίοις.

Η Ανακομιδή και μετακομιδή του λειψάνου του Αγίου Νικολάου, έγινε στα χρόνια του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' του Κομνηνού (1081 -1118 μ.Χ.) και Πατριάρχου Νικολάου Γ' του Κυρδινιάτη (1084 - 1111 μ.Χ.). Το Ιερό λείψανο του Άγιου μετακομίστηκε στο Μπάρι της Ιταλίας, επειδή οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη των Μύρων και οι κάτοικοι φοβήθηκαν μήπως οι άπιστοι το καταστρέψουν.

Κατά την συναξαριστική παράδοση το άγιο λείψανο αναχώρησε την 1η Απριλίου του 1087 μ.Χ. και έφθασε στο Μπάρι στις 20 Μαΐου.

Περί των Ιερών Λειψάνων του Αγίου

Ο τάφος του Αγίου Νικολάου στη Βασιλική του Μπάρι, ανοίχθηκε αναγκαστικά το 1953 μ.Χ., κατά την διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών, την νύκτα της 5ης προς 6ης Μαΐου. Για τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκε επιτροπή από τον Πάπα, με Πρόεδρο τον τότε Ρωμαιοκαθολικό Αρχιεπίσκοπο του Μπάρι Ερρίκο Νικόδημο, στην οποία ανατέθηκε η κανονική αναγνώριση των λειψάνων του τάφου. Παράλληλα ο αναγνωριστικός έλεγχος και η καταμέτρηση των οστών ανατέθηκε στον Καθηγητή της Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι Λουΐτζι Μαρτίνο και τον βοηθό του Γιατρό Αλφρέντο Ρουγγίερι.

Τα Λείψανα μέσα στη λάρνακα έπλεαν σέ ένα διαυγές, άχρωμο και άοσμο υγρό, το οποίο είχε βάθος τρία περίπου εκατοστά. Η εξέταση του υγρού αυτού από τα Ινστιτούτα Χημείας και Υγιεινής του Πανεπιστημίου του Μπάρι απέδειξε, ότι επρόκειτο για καθαρό νερό, ελεύθερο από άλατα και στείρο από μικροοργανισμούς! Η έρευνα απέδειξε, ότι το υγρό αυτό προήρχετο από τις μυελοκυψέλες των σπογγωδών οστέων!

Η τρίτη ιστορικά ανακομιδή έγινε την νύκτα της 7ης προς 8ης Μαΐου 1957 μ.Χ., με σκοπό νέα αναγνώριση, καταμέτρηση, ανατομική και ανθρωπολογική μελέτη, πριν την οριστική κατάθεση στην λάρνακα, μετά το πέρας των αναστηλωτικών εργασιών. Στην ιατρική ομάδα συμμετείχε την φορά αυτή και ο Γιατρός Λουΐτζι Βενέζια. Τα αποτελέσματα της ανθρωπολογικής εξετάσεως των Ιερών Λειψάνων υπήρξαν εντυπωσιακά. Διαπιστώθηκε, ότι ανήκαν σέ ένα και το αυτό άτομο και μάλιστα σε άνδρα που είχε ύψος 1.67 περίπου, τρεφόταν κυρίως με φυτικά προϊόντα και πέθανε σε ηλικία μεγαλύτερη των 70 ετών. Το άτομο αυτό ανήκε στην λευκή Ινδοευρωπαϊκή φυλή.

Η κατάσταση ορισμένων οστών έδειξε ακόμη, ότι το άτομο στο οποίο ανήκαν, πρέπει να είχε υποφέρει πολύ κάτω από ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, που του άφησαν σημάδια στην υπόλοιπη ζωή του. Η αγκυλωτική σπονδυλοαθρίτιδα και η διάχυτη ενδοκρανιακή υπερόστωση, πρέπει να κληρονομήθηκαν από κάποια υγρή φυλακή, όπου πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του και μάλιστα σε προχωρημένη ηλικία.

Η ιχνογραφική ανάπλαση του προσώπου, με την μέθοδο της υπερσκελετικής αναπλάσεως των μαλακών μερών της κεφαλής, απέδωσε επίσης θεαματικά αποτελέσματα. Τα σχετικά ιχνογραφήματα που δημοσίευσε ο Καθηγητής Μαρτίνο, βρίσκονται σε συμφωνία με τις παλαιότερες απεικονίσεις του Αγίου, εκείνη της Αγίας Μαρίας της Πρώτης (στη Ρώμη, 8ος ή 9ος αιώνας μ.Χ.) και αυτή του Παρεκκλησίου του Αγίου Ισιδώρου, στον Ναό του Αγίου Μάρκου (στη Βενετία, ψηφιδωτό του 12ου αιώνα μ.Χ.).

Δηλαδή, με τις εξετάσεις των Λειψάνων του Αγίου Νικολάου, πιστοποιήθηκε η γνησιότητά τους, αποδείχθηκε επιστημονικά η μυροβλυσία του και επίσης ότι η πάροδος του χρόνου δεν άμβλυνε την μνήμη των βασικών χαρακτηριστικών της μορφής του, όπως τα διέσωσε η Ορθόδοξη εικονογραφική παράδοση (πρόσωπο ασκητικό, ευγενικό, με αρμονικές αναλογίες, υψηλό και πλατύ μέτωπο, μεγάλα μάτια - ελαφρά βαθουλωτά - έντονα ζυγωματικά, φαλάκρα). (Βλ. Αντ. Μάρκου, «Τα Λείψανα του Αγ. Νικολάου Επισκόπου Μύρων της Λυκίας και οι ιστορικές τους περιπέτειες»· Περιοδικό «Ορθόδοξη Μαρτυρία» Λευκωσίας, φ. 44/1994, σελ. 98 - 106· αγγλική έκδοση από το Κέντρο Παραδοσιακών Ορθοδόξων Σπουδών Έτνας Καλιφορνίας, 1994).

Ιερά Λείψανα:  Το δεξί χέρι τού Αγίου Ιεράρχου Νικολάου του θαυματουργού στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου τού Βουκουρεστίου, Ρουμανία (ο οποίος χτίστηκε τον 15ο αιώνα από τον Άγιο νεομάρτυρα και ομολογητή ηγεμόνα Κωνσταντίνο Μπρανκοβεάνο. Του το δώρησε ο αρχιεπίσκοπος του Μπάρι με την μεσολάβηση ενός πλούσιου εμπόρου.Με αυτόν τον τρόπο ο καθολικός επίσκοπος ήθελε να τον τιμήσει για το ότι ο Μιχαήλ ήταν προστάτης του χριστιανισμού στην Ευρώπη δίνοντας σκληρές μάχες με τους Οθωμανούς.Θεωρούνταν ως «πρίγκηπας της χριστιανοσύνης» Ο Μιχαήλ του έστειλε δύο πουγγιά με χρυσά νομίσματα δωρίζοντάς τα στον ναό όπου βρισκόνταν (και βρίσκεται)το λείψανο του Αγίου Νικολάου.Επίσης για το γεγονός μιλούν και χρυσόβουλα που βρίσκονται στην Μονή Σίμωνος Πέτρα,στην οποία ο Μιχαήλ μνημονεύεται ως ένας από τους κτήτορές της. Ο Μιχαήλ ο Γενναίος ευλαβούνταν πολύ τον Άγιο Νικόλαο και λέγεται πως ζήτησε το χέρι του Αγίου εις ένδειξη ευγνωμοσύνης .Με θαυμαστή επέμβαση του ο Άγιος τον έσωσε από βέβαιη εκτέλεση.Τον είχε καταδικάσει σε θάνατο ο Αλέξανδρος ο Κακός επειδή φοβούνταν για τον θρόνο του.) Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία мощей святителя Николая, Мир Ликийских чудотворца. Воскресенский женский монастырь города Мурома Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ιερἀ Μονη Αναστάσεως του Χριστού στήν πόλη Μουρόμ  η οποία είναι μια ιστορική ρωσική πόλη στην Περιφέρεια Βλαντίμιρ που εξαπλώνεται στην αριστερή όχθη του ποταμού Οκά. Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей Свт. Николая в Преображенском соборе Николо-Угрешского монастыря Κιβωτός με σωματίδιο των λειψάνων του Αγ. Νικολάου στον Καθεδρικό Ναό της Μεταμόρφωσης της Μονής Nikolo-Ugreshsky.Περιφέρεια Μόσχας Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца  Свято-Ильинского мужского монастыря г. Одессы  Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ιερά Μονή Προφήτου Ηλιού στήν Οδησσό. Ουκρανία  Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца  Высоцкий мужской монастырь Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ιερά Μονή Vysotsky στήν πόλη Σερπούκοφ. Ρωσία ковчега с частицей мощей святителя Николая, Мирликийского чудотворца на Никольский скит Валаамского монастыря Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ιερά Μονή Nikolsky της Μονής Valaam  (Το μοναστήρι Nikolsky  είναι ένα μοναστήρι της Μονής Valaam , που βρίσκεται στο νησί Nikolsky του αρχιπελάγους Valaam στην αριστερή πλευρά του Monastic Bay). Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στόν Ιερό Ναό τού Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού  στη Βιομηχανική Περιοχή Περμ. Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου  στόν Ι. Ναό της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης Αντιπροσωπεία της Λευκορωσικής Εξαρχίας στη Μόσχα Ρωσία "Частичка мощей святителя Николая Чудотворца" Собор Николая Чудотворца Николо-Шартомского мужского монастыря вы без особого труда отыщите, проехав от центра Иваново  of Cathedral of St. Nicholas the Wonderworker Ρωσία «Ἀπότμημα των λειψάνων του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού» στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού της Μονής Nikolo-Shartomsky, οδηγώντας από το κέντρο του Ιβάνοβο Ρωσία В Свято-Воскресенском кафедральном соборе встретили частицу мощей святителя Николая Чудотворца. Божественная литургия  Бишкекской и Киргизской епархии Русской православной церкви, Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου Στον Καθεδρικό Ναό της Αναστάσεως  της επισκοπής Μπισκέκ και Κιργιζίας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Москвы, из Данилова монастыря. Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ιερά Μονή Δανίλοφ. Μόσχα. Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца Москвы, из Данилова монастыря. Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ιερά Μονή Δανίλοφ. Μόσχα. Ρωσία мощей святителя Николая Чудотворца, привезённые из Элисты.  Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στήν Ελίστα  πού είναι η πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Καλμουχίας στη Ρωσία мощи святого постоянно хранятся тоже в храме святого благоверного князя Александра Невского, но только в российском городе Пскове Απότμημα Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νικολάου στόν Ιερό Ναό τού Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι Πσκοφ Ρωσία Ковчег с частицей мощей святителя Николая Чудотворца во время литургии в Свято-Троицком соборе Александро-Невской лавры в Санкт-Петербурге, 13 июля 2017 Μια κιβωτός με ένα σωματίδιο από τα λείψανα του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού κατά τη διάρκεια της λειτουργίας στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδας της Λαύρας Alexander Nevsky στην Αγία Πετρούπολη, 13 Ιουλίου 2017 Ο αριστερός βραχίονας του Αγίου βρίσκεται στον ομώνυμο ρωμαιοκαθολικό Ναό του Ρίμινι Ιταλίας. Απότμημα του αριστερού βραχίονος του Αγίου βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Ναό Βόλου. Μέρος των Λειψάνων του Αγίου βρίσκεται στην ομώνυμη ρωμαιοκαθολική Βασιλική του Μπάρι Ιταλίας. Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Αγ. Νικολάου Άνω Βάθειας Ευβοίας και Φανερωμένης Σαλαμίνος, στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρος Μόσχας, στον ομώνυμο Ναό Αγίας Πετρουπόλεως και στη Λαύρα Αγ. Αλεξάνδρου Νέβσκι Αγίας Πετρουπόλεως. Ένας εκ των οδόντων του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων. Разбитая гробница свт. Николая в Мирах Ликийских Ο καταστρεμμένος Τάφος τού Αγίου Νικολάου στον Ιερό Ναό Του στα Μύρα τής Λυκίας La tomba di S. Nicola era già pronta il 1° ottobre del 1089 quando il papa Urbano II ne consacrò l’altare. All’interno si sono conservate due iscrizioni del tempo, una di Sikelgaita, la moglie guerriera di Roberto il Guiscardo (+1091), e l’altra di Goffredo (Iosfridus), probabilmente il conte di Conversano. Severa e sobria come un’ara pagana, la tomba fu ben presto rivestita d’argento, assumendo la sua conformazione definitiva nel 1319 con la copertura (altare d’argento e cielo della cappella) donata dallo zar di Serbia Uroš II Milutin (1282-1321). Quando prevalse il gusto barocco, questo altare fu considerato “antiquato” e quindi, fuso con altri argenti, rinacque dalle abili mani degli artisti napoletani Dome­nico Marinelli ed Ennio Avitabile. L’antistante porticina, guardata da due angeli con bottiglie della manna, era concepita appunto per potersi introdurre e venerare le reliquie, oltre che ad estrarre la santa manna. In concomitanza coi recenti restauri del 1953/57 l’altare d’argento fu trasferito nel transetto destro della Basilica superiore, il che ridiede alla tomba il suo originale carattere austero. Le ossa del Santo (circa il 65 % dello scheletro) si trovano all’altezza del piano di calpestio, racchiuse in blocchi di cemento armato. La non completezza si spiega col fatto che varie reliquie erano già sparse per il mondo e che i baresi dovettero agire in fretta per timore dell’arrivo dei saraceni, e quindi dovettero accontentarsi delle ossa più grandi immerse nel sacro liquido. Qualche anno fa, quando gli operatori della BBC di Londra calarono una sonda, si vedeva il cranio in posizione piuttosto centrale ed il resto delle ossa sparse intorno. La ricostruzione dello scheletro realizzata nel 1988 dal professore Luigi Martino mostra un uomo di media statura. La parte restante delle ossa potrebbe trovarsi in varie chiese del mondo e soprattutto a Venezia, considerando il fatto che i Veneziani nel 1099/1100 si inoltrarono anch’essi fino a Mira e rapirono le ossa di alcuni personaggi sepolti nell’antica basilica di S. Nicola. Il fatto, però, di aver preso le reliquie di vari personaggi ha reso difficile l’individuazione delle eventuali ossa di Nicola rispetto a quelle degli altri. Ο τάφος του Αγίου Νικολάου ήταν έτοιμος για 1, Οκτωβρίου 1089, όταν ο Πάπας Urban II εγκαινιάστηκε το βωμό. Μέσα που σώζονται δύο επιγραφές της εποχής, ένα Sikelgaita, η γυναίκα πολεμιστής του Roberto il Guiscardo (1091), και η άλλη του Godfrey (Iosfridus), ίσως το Καταμέτρηση των Conversano. Σοβαρή και νηφάλια ως ειδωλολατρικό βωμό, ο τάφος σύντομα καλύπτεται με ασημένιο, αναλαμβάνοντας την τελική του μορφή το 1319 με κάλυμμα (ασημί βωμό και τον ουρανό παρεκκλήσι) δώρισε ο τσάρος της Σερβίας Uroš Β Μιλούτιν (1282- 1321). Είναι επικράτησε όταν το στυλ μπαρόκ, αυτό το βωμό θεωρήθηκε "ντεμοντέ" και, στη συνέχεια, συγχωνεύθηκε με άλλα αργυρά, αναβίωσε από τους ειδικευμένους χέρια του καλλιτέχνη ναπολιτάνικης Domenico Marinelli και Ennio Avitabile. Η μπροστινή πόρτα, που φρουρείται από δύο αγγέλους με τα μπουκάλια μάννα, σχεδιάστηκε ακριβώς για να είναι σε θέση να εισαγάγει και να προσκυνήσουν τα λείψανα, καθώς και να αφαιρέσετε το ιερό μάννα. Σε συνδυασμό με την πρόσφατη αναστήλωση του 1953-1957 η ασημένια βωμός μετακινήθηκε στη δεξιά πτέρυγα της άνω εκκλησίας, η οποία έδωσε πίσω στον τάφο στην αρχική λιτό χαρακτήρα του. Τα οστά του αγίου (περίπου 65% του σκελετού) βρίσκεται στο επίπεδο του εδάφους, μέσα σε τσιμεντόλιθους. Η ατέλεια αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι διάφορα κειμήλια είχαν ήδη διάσπαρτα σε όλο τον κόσμο και ότι Μπάρι έπρεπε να δράσει γρήγορα για το φόβο της άφιξης των Σαρακηνών, και τότε θα έπρεπε να είναι ικανοποιημένοι με τα μεγαλύτερα οστά βυθισμένο στο ιερό υγρό. Πριν από μερικά χρόνια, όταν οι φορείς του BBC στο Λονδίνο υποχώρησε έναν ανιχνευτή, θα μπορούσαμε να δούμε το κρανίο σε αρκετά κεντρική τοποθεσία και τα υπόλοιπα οστά διάσπαρτα γύρω. Σκελετικών ανακατασκευή γίνεται το 1988 από τον καθηγητή Luigi Martino δείχνει έναν άνθρωπο μέσου ύψους. Το υπόλοιπο των οστών μπορεί να βρίσκονται σε διάφορες εκκλησίες του κόσμου και ιδιαίτερα στη Βενετία, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι Βενετοί το 1099/1100 που διείσδυσε και μέχρι Mira και απήγαγε τα οστά του μερικούς ανθρώπους θαμμένος στην αρχαία βασιλική της Σ Nicola. Το γεγονός, όμως, ότι πήρατε τα λείψανα των διαφόρων χαρακτήρων κατέστησε δύσκολο να αξιολογηθεί η πιθανή οστά του Νικολάου σε σύγκριση με εκείνες των άλλων Рака с мощами Cвятителя Николая Мирликийского,  в церкви Святителя Николая на Лидо τα λείψανα του Αγίου Νικολάου τών Μύρων ,   στην Εκκλησία τού Αγίου Νικολάου στο νησί Λίντο.  Βενετία Ковчег с частицей мощей Свт. Николая  в Преображенском соборе Николо-Угрешского монастыря.   Απότμημα τών λειψάνων τού Αγίου Νικόλαου  στον Καθεδρικό Ναό τής Μεταμόρφωσης τού Σωτήρος  τής  Ιεράς Μονής Νικολάου-Ουγκρέσκι. (Ορθόδοξο ανδρικό σταυροπηγικό μοναστήρι της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας , που βρίσκεται στην περιοχή: Μόσχα , Πόλη Dzerzhinsky , Πλατεία Αγίου Νικολάου) Мощи свт. Николая Чудотворца  Храм Троицы Живоначальной  Камчатский край город Елизово улица Вилюйская дом   Απότμημα τών λειψάνων τού Αγίου Νικόλαου  στον Ιερό Ναό  τής της Αγίας Τριάδας της Ζωοδόχου  Περιφέρειας Καμτσάτκα, η πόλη του Ελιζόβου,  Ρωσία Мощи свт. Николая  Иоанно-Богословский монастырь. Рязанская область, Рыбновский район, село Пощупово,   Απότμημα τών λειψάνων τού Αγίου Νικόλαου στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου τού Θεολόγου  περιοχή Ryazan, περιοχή Rybnovsky, χωριό Poshchupovo Ρωσία Ковчег с частицей святых мощей святителя  и чудотворца Николая, архиепископа Мир Ликийских  Вознесенская Давидова пустынь Московская  Απότμημα τών λειψάνων τού Αγίου Νικόλαου στην Ιερά Μονή Αναλήψεως τού Κυρίου " Η έρημος του Δαβίδ". Μόσχα. Ρωσία Τα αποτμήματα του λειψάνου του Αγίου Νικολάου φυλάσσονται στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Νικολάου στην Άνδρο ΤΟ ΜΥΡΟ & ΤΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Η ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ  ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΜΠΑΡΙ LUIGI MARTINO Φωτίου Νικητοπούλου, Θεολόγου Στις 9 Μαΐου του 1087 τρία εμπορικά καράβια από το ιταλικό Bari έμπαιναν ξανά στο λιμάνι τους, υστέρα από ένα ταξίδι στην Αντιόχεια της Κοίλης Συρίας. Ή πόλη τα υποδέχτηκε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό — και είχε τον λόγο της. Ένα από αυτά της έφερνε κάποιο «παράξενο φορτίο», που προκάλεσε τη συγκίνηση της. Το είχε παραλάβει από τα Μύρα της Μικρασιατικής Λυκίας, όπου προσέγγισε μαζί με τ’ άλλα δύο. Το φορτίο αυτό δεν ήταν άλλο από τα ιερά λείψανα του Αγίου Επισκόπου των Μύρων Νικολάου του θαυματουργού. Τα είχαν αρπάξει οι ναύτες τους από τον τάφο του, σ’ ένα ληστρικό τους εγχείρημα κατά της Βασιλικής του Αγίου, όπου αναπαύονταν από αιώνες. Το Bari τα δέχθηκε ως θησαυρό ανεκτίμητο. Για να τα στεγάσει μάλιστα, έκτισε μια μεγαλόπρεπη νέα Βασιλική του Αγίου στο όνομα και την 1η Οκτωβρίου του 1089 τα απόθεσε εκεί πανηγυρικά, σε μια κρύπτη της κάτω από τη μεγάλη μαρμαρένια Αγία Τράπεζα, ό Πάπας Ουρβανός ό Β΄. Από τότε και για 864 χρόνια κανένας δεν μπόρεσε να τ’ αγγίξει ούτε να τα δει Το άνοιγμα του τάφου και ή αντίληψη της διερεύνησης του περιεχομένου του Πρώτη φορά, ύστερα από τόσους αιώνες, ό νέος αυτός τάφος του Αγίου ανοίχτηκε τη νύχτα της 5ης προς την 6η Μαΐου του 1953. Ό λόγος που προκάλεσε το άνοιγμα του ήταν ή ανάγκη για την εκτέλεση ορισμένων αναστηλωτικών και αναπαλαιωτικών εργασιών στη Βασιλική. Με την ευκαιρία αυτή συγκροτήθηκε μια Ποντιφική Επιτροπή, προεδρευόμενη από τον τότε Αρχιεπίσκοπο του Bari Enrico Nicodemo, ή οποία θα πρόβαινε στην κανονική αναγνώριση των ιερών λειψάνων του Αγίου. Ό αναγνωριστικός έλεγχος και ή καταμέτρηση των οστών που βρέθηκαν στον τάφο που ανοίχτηκε, ανατέθηκε στον καθηγητή της Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Bari Luigi Martino, ό όποιος περάτωσε αυτό το έργο την ίδια εκείνη νύχτα βοηθούμενος από τον ιατρό Δρ. Venezia Luigi. Μετά, τα λείψανα τοποθετήθηκαν σε γυάλινη κάψα και τέθηκαν σε προσκύνημα στη Βασιλική του Αγίου. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τη νύχτα της 7ης προς την 8η Μαΐου του 1957, ό ίδιος καθηγητής, με τον ίδιο βοηθό, στον όποιο προστέθηκε και ό ιατρός Δρ. Venezia Luigi, πραγματοποίησε μια δεύτερη εξέταση των ιδίων λειψάνων, μετά την οποία τοποθετήθηκαν αμέσως στη σαρκοφάγο που τα φιλοξενούσε και πριν. Επρόκειτο για μια ανατομική ανθρωπολογική μελέτη, που απέβλεπε στον προσδιορισμό και την αποτύπωση της εικόνας και των χαρακτηριστικών των οστών και κυρίως στην ανασύνθεση της φυσικής εμφάνισης ή ακόμη και της εικονογραφικής μορφής του ατόμου, στο όποιο άνηκανε τα υπό εξέταση οστικά λείψανα. Ή διενέργεια των ερευνών αυτών κατά τη διάρκεια της νύχτας οφειλόταν στις λειτουργικές ανάγκες της Βασιλικής του Αγίου σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα Ι. λείψανα δεν έπρεπε να απομακρυνθούν από το χώρο της. Η κατάσταση των ιερών λειψάνων Όταν ανοίχτηκε ή σαρκοφάγος, τα οστά βρέθηκαν βουτηγμένα σ’ ένα διαυγές άχρωμο και άοσμο υγρό, όμοιο με νερό που βγαίνει από βράχο. Όσα περίσσευαν πάνω από τη στάθμη του, που έφτανε στα 2-3 εκ. μ. από τον πυθμένα της, ήταν υγρά όπως και τα εσωτερικά τοιχώματα της, ενώ οι μυελοκυψέλες των σπογγωδών οστών ήταν γεμάτες από το ίδιο υγρό. Ή ποιότητα του ήταν ή ίδια που είχε διαπιστωθεί και σε προηγούμενη εξέταση του στα Ινστιτούτα Χημείας και Υγιεινής του Πανεπιστημίου του Bari. Επρόκειτο δηλ. για νερό καθαρό, ελεύθερο από άλατα και στείρο από μικροοργανισμούς. Οι ρωμαιοκαθολικοί του έχουν δώσει τη χαρακτηριστική ονομασία «Manna». Άλλωστε και όταν οι βαρηνοί ναύτες έσπασαν την πλάκα, που κάλυπτε τον τάφο του Αγίου στα Μύρα, βρήκαν τα λείψανα του μέσα σε «Θείο μύρο», (άλλοι γράφουν Sanctus liguor ή oleum) σύμφωνα με τις αφηγήσεις τους, τις όποιες μας διέσωσαν τα σχετικά Αγιολογικά κείμενα. Ή ύπαρξη πάντως του υγρού αυτού στη σαρκοφάγο, σύμφωνα με τη γνώμη του ερευνητή καθηγητή, επέδρασε ευεργετικά στην καλύτερη συντήρηση των οστών όλους αυτούς τους αιώνες που πέρασαν. Τις τρεις επάλληλες πλάκες, που κάλυπταν την από σκληρή και συμπαγή πέτρα μονολιθική λάρνακα, τις διαπερνούσε κάθετα ένα σωληνωτό άνοιγμα, μέσα από το όποιο μπορούσε να ανασύρεται το «Manna» με τη βοήθεια απορροφητικού βαμβακερού νήματος και να συγκεντρώνεται σε φιαλίδια, που μοιράζονταν προς ευλογία και αγιασμό, όπως γίνεται και σήμερα, μετά την επανατοποθέτηση σ’ αυτή των ι. οστών του Αγίου και τη σφράγιση της. Πέρα από αυτό το άνοιγμα, δεν διαπιστώθηκε καμιά ρωγμή στα στερεά και παχιά τοιχώματα της, τα όποια, αφού αδειάστηκε από το περιεχόμενο της και στεγνώθηκε καλά, διερευνήθηκαν προσεκτικά με τη βοήθεια ισχυρού φωτισμού. Ή εικόνα που παρουσίασαν τα οστά μέσα στη λάρνακα δεν ήταν εκείνη που εμφανίζει ένας τάφος μέσα στον όποιο έχει λιώσει νεκρό ανθρώπινο σώμα. Τούτο, βέβαια, έχει την εξήγηση του, αφού γνωρίζομε καλά ότι δεν επρόκειτο για τον αρχικό τάφο του Αγίου, όπως ξέρουμε καλά και πώς βρέθηκαν τα οστά αυτά εκεί μέσα. Εκείνος πάντως που τα τοποθέτησε εκεί δεν έλαβε καθόλου την πρόνοια να τους δώσει, έστω με στοιχειώδη τρόπο, τη θέση που θα είχαν σε ένα φυσιολογικό ανθρώπινο σκελετό. Έτσι, εκτός από την κάρα του Αγίου, που φαίνεται να αποτέλεσε κατά κάποιο τρόπο αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας σ’ όλη τη περιπέτεια των ιερών αυτών λειψάνων, τα άλλα οστά βρέθηκαν σε ολότελα αφύσικη θέση. Τούτο δεν σημαίνει ότι δεν εκδηλώθηκε καμία επιμέλεια στην τοποθέτηση τους. Το βλέπουμε από τη θέση που είχαν δύο μακρά οστά, πλαισιώνοντας από δεξιά και αριστερά την κάρα, που βρισκόταν στο μέσο της μιας στενής άκρας της λάρνακας με τη βάση ακουμπισμένη στον πυθμένα της, καθώς και από τη συγκέντρωση των όστοαρίων και οστικών μικροτεμαχίων σε μία αργυρή κούπα και μεγαλύτερων τεμαχίων σε μία άλλη επίσης αργυρή. Τα υπόλοιπα, τα και μεγαλύτερα, ήταν ακατάστατα τοποθετημένα και κατασπασμένα. Άλλωστε όλα ήταν εξαιρετικά εύθραυστα.. ωσική εικόνα του 19ου αιώνα Αναγνώριση και καταγραφή των ί. οστών Ό καθηγητής Martino, στην πρώτη αυτή φάση της ερευνάς του, για την οποία είχε στη διάθεση του 2.30΄ ώρες, μπόρεσε να διακρίνει και να καταγράψει τα οστά που βρέθηκαν στη λάρνακα, (έξω από τα θρυμματισμένα εκείνα που βρίσκονταν στις ασημένιες κούπες και είχαν χάσει τα χαρακτηριστικά τους) καθώς και να διαπιστώσει την κατάσταση, στην οποία βρίσκονταν, άφοΰ προηγουμένως τα στέγνωσαν όλα και τα καθάρισαν προσεκτικά με υδρόφιλο βαμβάκι και γάζες. Ό έλεγχος — σημειώνομε σε γενικές γραμμές — επεσήμανε την ύπαρξη της κάρας σε καλύτερη κατάσταση από όλα τα οστά, σπονδύλους, λίγα τεμάχια πλευρικών οστών και ωμοπλάτης, μεγάλα τμήματα των αντιβραχίων και του ενός βραχιωνίου, πολλά οστάρια των καρπών, των μετακαρπίων και των φαλαγγών, ένα λαγόνιο, από τα κάτω άκρα που βρέθηκαν σε καλύτερη κατάσταση, τα μηριαία, όχι όμως ακέραια, τις επιγονατίδες, τμήματα από τις περόνες, τα οστά των κνημών και αρκετά των ταρσών, των μεταταρσίων και των φαλαγγών. Ένα σημαντικό μέρος του όλου σκελετού, όπως γίνεται αντιληπτό, έλειπε βέβαια. Ή εμφάνιση αυτή των οστών του Αγίου (άλλα να λείπουν, άλλα να είναι κατασπασμένα και άλλα θρυμματισμένα) σχετίζεται όχι μόνο με το χρόνο που πέρασε από πάνω τους, αλλά πιο πολύ με τη μεγάλη περιπέτεια της αρπαγής και της μεταφοράς τους στο Bari, ύστερα μάλιστα από ένα πολυήμερο θαλασσινό ταξίδι. Ή απουσία ιδιαίτερα πολλών από αυτά μέσα από τη λάρνακα, βρίσκει εύκολη εξήγηση στις συνθήκες κάτω από τις όποιες έγινε ή αφαίρεση τους από τον τάφο των Μύρων, πέρα από το ενδεχόμενο της υπεξαίρεσης ή μη κάποιων από αυτά κατά τη μεταφορά τους και πριν από την οριστική τοποθέτηση τους στη λάρνακα της Βασιλικής του Αγίου στο Bari. Ή σπουδή των ναυτών και ή υπερκάλυψη των οστών από το μύρο μέσα στον αρχικό τάφο τους δεν ευνοούσαν, όπως ήταν φυσικό, την περισυλλογή τους στο ακέραιο. Ή παρατήρηση αυτή μπορεί να εξηγήσει πώς βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο της Αττάλειας δύο οστά του Αγίου Νικολάου, όπως δηλώνουν οι Τούρκοι, οι όποιοι μάλιστα προθυμοποιήθηκαν να παραδώσουν φωτογραφίες και σχετικά τεκμήρια γι’ αυτά στη Βαρηνή Βασιλική του Αγίου. Η ανθρωπολογική διερεύνηση Ή δεύτερη φάση της ερευνάς του Καθηγητή Martino, που κράτησε 7.30 νυκτερινές ώρες, και κάτω από συνθήκες ακατάλληλες, αφού δεν έγινε σε ειδικό εργαστήριο, κάλυψε την ανθρωπομετρική — ανθρωπολογική διάγνωση των λειψάνων του Αγίου. Ή εξέταση αυτή θα έδινε απάντηση σε μία σειρά από ερωτήματα για τη φυσική κατάσταση και εμφάνιση του σώματος του Αγίου και ιδιαίτερα της μορφής του προσώπου του, για την ηλικία που είχε, όταν πέθανε, τη φυλή στην οποία ανήκε και ότι άλλο. Για να φθάσει στο σκοπό του ό καθηγητής, βάσισε τις εκτιμήσεις του στη ανασύνθεση του σκελετού, την οποία πέτυχε με τα οστά που είχε στη διάθεση του, στις ακτινογραφίες και τις φωτογραφίες που πήρε, και στις απαραίτητες μετρήσεις που έκαμε, εφαρμόζοντας καθαρά επιστημονικές μεθόδους. Τα συμπεράσματα στα όποια κατέληξε ήταν σημαντικά. Αναφέρομε τα κυριότερα από αυτά, χωρίς να περιπλεκόμαστε στις ανατομικές και άλλες λεπτομέρειες, που θα ενδιέφεραν μόνο τους ειδικούς. Να, λοιπόν, τι μας αποκαλύπτει ό καθηγητής Martino: Όλα τα οστά που εξέτασε άνηκαν σε ένα και το αυτό άτομο και μάλιστα σε άνδρα που είχε ύψος 1.67 μ. περίπου, τρεφόταν κυρίως με προϊόντα φυτικής προέλευσης και πέθανε σε ηλικία μεγαλύτερη από τα 70 χρόνια. Το άτομο αυτό άνηκε στην λευκή ευρωπαϊκή μεσογειακή φυλή και μάλιστα στην ανατολική παραλλαγή της, χωρίς να μπορεί να βεβαιωθεί αν άνηκε ή όχι στο λεγόμενο «λεβαντίνο» τύπο, ενώ αποκλείστηκε ότι θα μπορούσε να ήταν άρμενοαλπικής φυλής. Καμιά ή σχέση του, βέβαια, με τους μογγολικής καταγωγής Τούρκους, οι όποιοι άλλωστε πέρασαν στη Μικρά Ασία αρκετούς αιώνες μετά τον θάνατο του Αγίου και συγκεκριμένα στην περιοχή των Μύρων μόλις τον 11ο αιώνα, εποχή που φυγαδεύτηκαν τα οστά του από εκεί, ενώ βάρυναν ήδη πάνω τους περισσότερα από επτάμιση εκατοντάδες χρόνια. Ή κατάσταση ορισμένων οστών έδειξε ακόμη ότι το άτομο στο όποιο άνηκαν πρέπει να είχε υποφέρει πολύ κάτω από ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, που του άφησαν τα σημάδια τους σ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του. Ή αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα και η διάχυτη ενδοκρανιακή υπερόστωση, που επισημάνθηκαν στα ανάλογα οστά, πρέπει να κληροδοτήθηκαν στον Άγιο από κάποια υγρή φυλακή, όπου θα πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του και μάλιστα σε προχωρημένη ηλικία, γεγονός που μαρτυριέται και από τα σχετικά αγιολογικά κείμενα. Άλλωστε ή θέση στην οποία καταλήγει, γενικά, ο Καθηγητής Martino είναι ότι τα αποτελέσματα της επιστημονικής άνατομο-ανθρωπολογικής μελέτης των λειψάνων, που βρίσκονται στη λάρνακα της Βασιλικής του Αγ. Νικολάου στο Bari, όταν αυτή ανοίχτηκε τη νύκτα της 5ης προς την 6η Μαΐου του 1953 και ξανατοποθετήθηκαν σ’ αυτή το πρωί της 8ης Μαΐου του 1957, όχι μόνο δεν συγκρούονται πουθενά με τη γνωστή Ιστορία του Αγ. Νικολάου, Επισκόπου των Μύρων, αλλά και βρίσκονται σε αρμονικότατη συμφωνία μαζί της. Η ανάπλαση της φυσιογνωμίας του Αγίου Ό καθηγητής Martino θέλησε να προχωρήσει ακόμη περισσότερο: αναζήτησε την αυθεντική μορφή του προσώπου του Αγίου πάνω στα οστικά υπολείμματα της κάρας που είχε μπροστά του. Ή πιο παλιά εικόνα του Αγίου Νικολάου, την οποία γνώριζε, ήταν μία τοιχογραφία του στη S. Maria Antiqua της Ρώμης, που ανάγεται στον Η΄ ή κατ’ άλλους στον Θ΄ αιώνα. Πόσο όμως μπορούσε να είναι κοντά στα πραγματικά χαρακτηριστικά του Αγίου αυτή ή εικόνα, που τη χώριζαν τέσσερις αιώνες, τουλάχιστο από το ζωντανό πρότυπο της ή και όποια άλλη όμοια ή διαφορετική απεικόνιση του; Ή πρόκληση ήταν μεγάλη, για να μπορέσει να την αποφύγει. Έτσι καταπιάστηκε να αναπλάσει την αυθεντική μορφή του Αγίου Νικολάου αξιοποιώντας με τις ειδικές γνώσεις του τα στοιχεία που είχε στα χέρια του. Πήρε φωτογραφικές απόψεις της κάρας του Αγίου, τις τοποθέτησε κάτω από διαφανή χάρτη και αποτύπωσε πάνω του ιχνογραφικά και με τις απαιτούμενες αναλογίες τα στοιχεία, που ταίριαζαν σ’ αυτή και της έλειπαν. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά! Τα τρία ίχνο-γραφήματα που σχεδίασε, από διαφορετική έποψη, βρέθηκαν να μοιάζουν μεταξύ τους καταπληκτικά! Την ομοιότητα αυτή απέδωσε ό Καθηγητής Martino στο ότι και τα τρία επαναλάμβαναν τις αυτές αναλογίες του προσώπου, τις όποιες προφανώς είχε διατηρήσει αναλλοίωτες ή σκελετική επιφάνεια πάνω στην οποία βασίστηκε, για να αναπαραστήσει τη μορφή του Αγίου. Δεν αποκλείει, βέβαια, την πιθανότητα να μη συνέλαβαν τα ιχνογραφήματα αυτά κάτι από την έκφραση του προσώπου, το όποιο θα συνδεόταν αποκλειστικά με ότι έλειπε εξωτερικά από την κάρα· θεωρεί όμως ότι η εικόνα του προσώπου, την οποία κατόρθωσε να σχηματίσει, δεν πρέπει να διέφερε πολύ, τουλάχιστον κατά τις ουσιώδεις αναλογίες της, από την πραγματική. Η αναπλασμένη με αυτό τον τρόπο μορφή, σημειώνει ό καθηγητής Martino, δείχνει ένα πρόσωπο ασκητικό, ευγενικό, με αρμονικές αναλογίες, με υψηλό και πλατύ φωτεινό μέτωπο, με μεγάλα μάτια, ελαφρά βαθουλωτά, γλυκά και μαζί αυστηρά, μάτια ανθρώπου σκεπτικού και βασανισμένου. Ένα πρόσωπο με ζυγωματικά κάπως έντονα, που προβάλλουν πάνω από παρειές που μόλις βαθουλώνουν, με μύτη που δεν είναι ούτε λεπτή, ούτε πλατιά, με ένα σκάψιμο στη βάση της και μια ελαφριά απόκλιση προς τα δεξιά στην πάνω μοίρα της ράχης της, με στόμα κάπως πλατύ, με δόντια λίγο πλατιά και προεξέχοντα, με σαγόνι μάλλον να προβάλλει ανάμεσα από την ελαφριά κεντρική χωρίστρα του πώγωνα, γναθικές γωνίες λίγο πλατιές, κεφάλι μέσου μεγέθους, υποδόλιχο και με καλοστρογγυλεμένο ινίο. Η σύγκριση των ανθρωπομορφικών χαρακτηριστικών, που έβγαιναν από τη σκελετική ανασύνθεση των μελετώμενων λειψάνων, προς τις παλαιότερες εικονογραφικές αναπαραστάσεις της φυσικής εμφάνισης του Αγίου Νικολάου έπεισε τον Καθηγητή Martino ότι δε θα πρέπει να είχε χαθεί, τουλάχιστο από την προφορική παράδοση, ή ανάμνηση της όψης του κατά τους αιώνες που ακολούθησαν την κοίμηση του, ώσπου να αποτυπωθούν οριστικά τα χαρακτηριστικά του στις πρώτες εικόνες του. Μία ιδιαίτερη παρατήρηση Παρατηρώντας Καθηγητής Martino τις παλιές ζωγραφικές απεικονίσεις του Αγ. Νικολάου, σταμάτησε σε μία, που τη θεώρησε ότι πλησιάζει περισσότερο από κάθε άλλη στα ανθρωπομετρικά στοιχεία των λειψάνων που είχε εξετάσει. Ήταν μια παράσταση σε μωσαϊκό (του ΙΒ΄ αιώνα.) που βρίσκεται στο Παρεκκλήσιο του Άγ. Ισιδώρου της Βασιλικής του Άγ. Μάρκου Βενετίας και δείχνει ολόσωμα, ψηλά στο τυφλό αψίδωμα της απέναντι από το ιερό πλευράς, την Παναγία Βρεφοκρατούσα στο μέσο, δεξιά της τον Πρόδρομο και αριστερά της τον Άγιο Νικόλαο. Για την απεικόνιση αυτή του Αγίου έχει λεχθεί ότι η έκφραση του προσώπου, ή κοσμιότητα της αμφίεσης, ή λεπτή εμφάνιση και το ευλαβικό σχήμα, δεν μπορούν να είναι γέννημα της επιθυμίας του καλλιτέχνη. Την ίδια γνώμη εκφράζει και ο καθηγητής Martino, o όποιος πιστεύει ότι το χέρι του καλλιτέχνη δεν το οδήγησε ή φαντασία του αλλά μια κάποια γνώση της φυσικής εμφάνισης του Αγίου, ώστε να την παρουσιάσει με τέτοιο τρόπο στην εικόνα του, που να ταιριάζει ιδιαίτερα με τα φυσικά χαρακτηριστικά που αποκάλυψε ή μελέτη των λειψάνων του. Ό καθηγητής Martino έκαμε και κάτι άλλο ακόμη. Βρήκε ένα άτομο του οποίου τα σωματικά χαρακτηριστικά πλησίαζαν ιδιαίτερα σ' εκείνα που έδειχναν τα λείψανα, τα όποια είχε εξετάσει. Στο άτομο αυτό (που το ονομάζει: δείγμα) θεωρεί επίσης ότι πλησιάζει περισσότερο από κάθε άλλη η απεικόνιση του Αγίου Νικολάου στο μωσαϊκό του Παρεκκλησίου που προαναφέραμε. Φωτογραφία του, ανάμεσα σ’ ένα ιδεατά και με βάση τα μελετηθέντα λείψανα αναδομημένο σκελετό και σε μία ιχνογραφική αναπαράσταση του Αγ. Νικολάου, δημοσιεύει ό Καθηγητής στην αυτοτελή έκδοση της σχετικής μελέτης θέλοντας να μας δώσει κατά κάποιο πλαστικό τρόπο, το σωματικό σύνολο του ατόμου του οποίου τα λείψανα είχε μελετήσει. Η πρόταση μας Με όλα αυτά τα δεδομένα, νομίζομε πώς θα είχε ενδιαφέρον ή εξακολούθηση της ερευνάς στο πεδίο της αναζήτησης της αυθεντικής μορφής του Αγ. Νικολάου και μάλιστα στο χώρο της Ορθόδοξης Ανατολής, από τους ιστορικούς της χριστιανικής Τέχνης και τους θεράποντες της Χριστιανικής Αρχαιολογίας. Ότι υπάρχουν περιθώρια για την ενασχόληση με το θέμα, πέρα από την παρατήρηση του Καθηγητή Martino για το μωσαϊκό του παρεκκλησίου του Αγ. Ισιδώρου, φαίνεται και από το συμπέρασμα, με το όποιο κατακλείει ο Καθηγητής στο Θεολογικό Οικουμενικό Ινστιτούτο του Bari π. Γεράρδος Cioffari την εισήγηση του για την παλαιά εικονογραφία του Άγ. Νικολάου σε σχέση με την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, στό Γ΄ Διεκκλησιαστικό Ιστορικό Συνέδριο του Bari (11/13 Μαΐου 1987). Ό έγκριτος αυτός ερευνητής της Ιστορίας του Άγ. Νικολάου και της βαρηνής Βασιλικής του δεν δίστασε να δηλώσει ότι καμιά εικόνα του Αγίου, από όσες έφθασαν ως εμάς, δεν μπορεί να μας δώσει μια αυθεντική Ιδέα για το πώς ήταν στην πραγματικότητα ό Άγιος Νικόλαος. Βέβαια δεν κάνει καμία αναφορά στις θέσεις του Καθηγητή Martino και ιδιαίτερα στην παρατήρηση του για το μωσαϊκό που προαναφέραμε, μολονότι, λίγο-πολύ, όλα αυτά ήταν γνωστά από το 1957 και η λεπτομερειακή έκθεση για τη σχετική ερευνά του είχε δημοσιευθεί πριν από την έκδοση των Πρακτικών του Συμποσίου, στο όποιο ό π. Cioffari ανακοίνωσε τα δικά του συμπεράσματα. Η παράλειψη οφείλεται προφανώς στο ότι ό εισηγητής περιόρισε την ερευνά του ως τον Γ΄ αιώνα, με αποτέλεσμα να μείνει έξω από τα ενδιαφέροντα του ή περίπτωση του μωσαϊκού της Βενετίας. Πάντως, όπως και αν είναι, νομίζομε πώς το ζήτημα μπορεί να θεωρείται ακόμη ανοικτό, περιμένοντας και άλλες απαντήσεις από τους ειδικούς, για την πληρέστερη διαφώτιση του. Είναι μία πρόκληση, στην οποία τα δημοσιεύματα του Καθηγητή L. Martino δίνουν ιδιαίτερη οξύτητα. H προβολή τους εδώ έχει σκοπό την ευρύτερη ενημέρωση του ελληνόφωνου κοινού, που δε θα είχε αλλιώς τη δυνατότητα ή την ευκαιρία να προσεγγίσει το θέμα· πιο πολύ όμως θέλει να παρακινήσει τους ειδικούς επιστήμονες για την ανάλογη αξιολόγηση και αξιοποίηση τους. Κάτι ανάλογο θα λέγαμε και για τους αγιογράφους μας, τους τωρινούς και τους μελλοντικούς. Θα μπορούσαν να στρέψουν και αυτοί την προσοχή τους στην ανθρωπομετρική μελέτη, στην ανάπλαση της μορφής του Αγίου και σε όποια άλλα στοιχεία τους ενδιαφέρουν, από όσα προσφέρει o καθηγητής Martino, να τα συνεκτιμήσουν στα πλαίσια της παράδοσης και της τεχνοτροπίας που ακολουθούν και να τα αξιοποιήσουν κατάλληλα. Από τη στροφή της προσοχής τους στα στοιχεία αυτά και την ενδεχόμενη υιοθέτηση τους στην τέχνη τους, θα μπορούσε ενδεχομένως να σημειωθεί ένας σταθμός στην εικονογραφική αναπαράσταση του Αγίου Επισκόπου των Μύρων Νικολάου του Θαυματουργού. Πηγή: Κατακόμβη, Εξαμηνιαία έκδοση Μητροπολιτικού –Καθεδρικού Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Βόλου, Αφιέρωμα στον Άγιο Νικόλαο, Ανάπλαση της μορφής του Αγ. Νικολάου από τον καθηγητή της ανατομίας στο πανεπιστήμιο του Bari, Luigi Martino, Φωτίου Νικητοπούλου,, Θεολόγου, Δεκέμβριος 1998, σσ. 38 - 52 Разбитая гробница свт. Николая в Мирах Ликийских Ο καταστρεμμένος Τάφος τού Αγίου Νικολάου στον Ιερό Ναό Του στα Μύρα τής Λυκίας

ΕΑΝ   ΘΕΛΕΤΕ

ΕΠΙΣΚΕΘΦΕΙΤΕ

ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

Ο ΑΓΙΟΣ ΘΑΛΛΕΛΑΙΟΣ 

Ο τιμώμενος στη Νάξο 

πολύαθλος μάρτυς Χριστού και ανάργυρος ιατρός

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΤΥΣ ΘΑΛΛΕΛΑΙΟΣ

l

Άγιος Θαλλέλαιος ο Ανάργυρος

Ἀκέστορι τμηθέντι τῷ Θαλλελαίῳ. Θεὸς βοτάνην πρὸς λύσιν πέμπει πάθους. Εἰκοστῇ Θαλλέλαιος τὴν κεφαλὴν ἀπεκάρθη.

Βιογραφία Ο Άγιος Μάρτυς Θαλλέλαιος καταγόταν από τον Λίβανο και έζησε κατά την εποχή του αυτοκράτορα Νουμεριανού (283-284 μ.Χ.). Ο πατέρας του ονομαζόταν Βερούκιος και η μητέρα του Ρωμυλία (κατ' άλλους Βερεκκόκιος και Ρομβυλιανή). Είχε σπουδάσει την ιατρική επιστήμη και προσέφερε πιο πάντες αφιλοκερδώς και με αγάπη τις ιατρικές του υπηρεσίες, γι' αυτό και εντάσσεται στην κατηγορία των γνωστών Αναργύρων. Святой мученик Фалалей.  Фреска. Кипр.  Άγιος Θαλλελαιος.  Τοιχογραφία ( Fresco) Κύπρος  Άγιος Θαλλέλαιος.  Τοιχογραφία τού έτους 1727 μ.Χ.   στον Ιερό Ναό  Αγιου Ιωάννου τού Προδρόμου Καστοριάς  από τον αγιογράφο Δαβίδ  εναν από τους πιό αξιόλογους ζωγράφους του 18ου αιώνα, είναι, μαζί με τον Διονύσιο* εκ Φουρνά, ο κυριότερος αντιπρόσωπος ενός τοπικού αγιορειτικού ρεύματος αναδρομής σε πρότυπα του 14ου αιώνα και ιδιαίτερα του Πρωτάτου. Εμφανίζεται στο Άγιον Όρος (1715), στη συνέχεια εργάζεται στη Μοσχόπολη (1726), στην Καστοριά (1727) και πιθανώς στη Θεσσαλονίκη (περ. 1730). Οι ζωγραφικές του ικανότητες εκφράζονται και με την ποικιλία των τρόπων -από ιταλίζοντες έως παλαιολόγειους- που χρησιμοποιεί, ανάλογα με το θέμα. Σε σκηνές, όπως οι Αίνοι της Κουκουζέλισσας, η διονυσιακή ζωντάνια στην απόδοση του ρυθμού, η ρεαλιστική ακρίβεια στις σύγχρονες ενδυμασίες και στα μουσικά όργανα ξεπερνούν την παραδοσιακή μίμηση και δημιουργούν από τώρα παράδοση για την απόδοση της σύγχρονης ζωής στην εικονογραφία αντίστοιχων σκηνών, τουλάχιστον στο Όρος, όπου το έργο του Δαβίδ είχε απήχηση έως το τέλος του 18ου αιώνα (βλ. Βιβλ.). Η γέννησή του δεν τοποθετείται αργότερα από το 1680.  МУЧЕНИК ФАЛАЛЕЙ Церковь Симеона Богоприимца  в Зверине монастыре в Новгороде Άγιος Θαλλέλαιος.  Τοιχογραφία (Fresco)  στον Ιερό Ναό τού Συμεών τού Θεοδόχου  τής Ιεράς Μονής Ζβερίν-Πορόβσκι  στο Βελίκι Νόβγκοροντ. Ρωσία Για την πίστη του στον Χριστό τον συνέλαβαν οι ειδωλολάτρες στην Ανάζαρβο, πρωτεύουσα της δεύτερης επαρχίας της Κιλικίας, κρυμμένο μέσα στο δάσος και τον οδήγησαν στον άρχοντα Τιβεριανό. Εκείνος, επειδή ο Άγιος δεν πειθόταν να θυσιάσει στα είδωλα, πρόσταξε να του τρυπήσουν τους αστραγάλους και να τον κρεμάσουν με το κεφάλι προς τα κάτω. Τόση δε ήταν η υπομονή του Αγίου, την οποία επέδειξε κατά το φρικτό αυτό μαρτύριο, ώστε δύο από τους βασανιστές του στρατιώτες, ονόματι Αλέξανδρος και Αστέριος, πίστεψαν και αφού ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό, αποκεφαλίσθηκαν. Κατόπιν ο Τιβεριανός πρόσταξε και έριξαν τον Άγιο στη θάλασσα να πνιγεί. Εκείνος όμως, δεν έπαθε τίποτε και βγήκε από την θάλασσα φορώντας ολόλευκη εσθήτα. Μετά από την θαυματουργική αυτή διάσωσή του τον έριξαν στο στάδιο να τον κατασπαράξουν πεινασμένα σαρκοβόρα θηρία. Όμως τα θηρία δεν τον πλησίασαν και έμεινε και πάλι αβλαβής. Минологий (мч. Фалалей).  Фреска Около 1318 г. церкви Благовещения. Грачаница.  Косово. Сербия. Μηνολόγιο ( Άγιος Θαλλελαιος) Τοιχογραφία τού έτους 1318 μ.Χ.  στόν Ἱερό Ναό τού Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου  τής Ιεράς Μονής Γκρατσάνιτσα.  Κοσσυφοπέδιο(Κόσοβο). Σερβία  Фалалей, Александр и Астерий Эгейские, мч. (20 мая) Менологий  20 -23 мая; Византия. Греция; XIV в.;  памятник: Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion);  10 x 13 см.; местонахождение: Англия. Оксфорд. Бодлеанская Библиотека  (Bodleian Librry) Άγιος Θαλλέλαιος.  Βυζαντινό Μηνολόγιο τού Μαίου (20 - 23)  τού 14ου αιώνα μ.Χ.  και ευρίσκεται Αγγλία. Βιβλιοθήκη Bodleian στην Οξφόρδη. Αγγλία Έτσι ο Μάρτυς Θαλλέλαιος αποκεφαλίσθηκε διά ξίφους στην Έδεσσα των Αιγαίων, το φθινόπωρο του 284 μ.Χ. (κατά άλλους τον Μάιο του 289 μ.Χ.) και έλαβε τον αμάραντο στέφανο του μαρτυρίου. Ιερά Λείψανα:  Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Διονυσίου και Κωνσταμονίτου Αγίου Όρους. Η Σύναξή του ετελείτο στο μαρτύριό του, το οποίο βρισκόταν εντός του Ναού του Αγίου Αγαθονίκου. Πλην του ναΐσκου αυτού γνωρίζουμε και το ναό κοντά στο όρος του Αυξεντίου. Επ' ονόματι του Αγίου υπήρχε και μονή στην Παλαιστίνη, την οποία, κατά τη μαρτυρία του Προκοπίου, «ἀνανεώσατο» ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527 - 565 μ.Χ.). Φαίνεται δε ότι ορισμένες μονές εόρταζαν τη μνήμη του Αγίου Θαλλελαίου στις 3 Σεπτεμβρίου, ενώ άλλοι και στις 23 Αυγούστου, ημέρα κατά την οποία ο Μάρτυς προσήχθη σε ανάκριση.

Ἀπολυτίκιον Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης. Μαρτυρίου ἀνύσας τὸν ἀγῶνα Θαλλέλαιε, ἤσχυνας εἰδώλων τὴν πλάνην, τὴ γενναία ἀθλήσει σου· καὶ ὤφθης ἰαμάτων θησαυρός, παρέχων τᾶς ἰάσεις δωρεάν, τοὶς προστρέχουσιν ἐν πίστει τῷ σῷ ναῶ καὶ πόθω ἄνακραζουσι · δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργούντι διὰ σοῦ, πάσιν ἰάματα. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ’. Ὁ Μάρτυς σου Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος γ'. Ἀθλοφόρε Ἅγιε καὶ ἰαματικὲ Θαλλέλαιε, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν. Κάθισμα Ἦχος δ'. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Φωτοειδὴς ἀναδειχθεὶς ἀθλοφόρος, τῆς ἀθεΐας σκοτασμὸν ἀπεκρούσω, καὶ πρὸς ποινὰς καὶ θάνατον ἐχώρησας· ὅθεν διανύσας σου τοὺς γενναίους ἀγῶνας, μέγιστον ἀντέλαβες, κληρουχίαν καὶ δόξαν, τὴν μηδαμῶς γενναῖε ἀθλητά, παρερχομένην, Θαλλέλαιε ἔνδοξε. Κοντάκιον Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον. Τῶν Μαρτύρων σύναθλος, ἀναδειχθεὶς καὶ ὁπλίτης, στρατιώτης ἄριστος, τοῦ Βασιλέως τῆς δόξης, γέγονας διὰ βασάνων καὶ τιμωρίας, ἔπαρσιν εἰδωλολατρῶν καταπατήσας, διὰ τοῦτο τὴν σεπτήν σου, ὑμνοῦμεν μνήμην σοφὲ Θαλλέλαιε. Ὁ Οἶκος Τὸν εἰς βάθη κακίας κατολισθήσαντα, τὸν ποικίλαις ἡδοναῖς καταχρασθέντα, καὶ ἐν τάφῳ δεινῆς ρᾳθυμίας κατακείμενον, ἔγειρόν με Ἅγιε τῇ ἐπιστασίᾳ σου, ἀναπτέρωσό μου τὸν νοῦν πρὸς τὴν θείαν ἀγάπησιν· σοὶ δίδου μοι λόγον, ἵνα κατ᾿ ἀξίαν ὑμνήσω τῶν σῶν θαυμάτων τὴν ἄβυσσον· ἐὰν γάρ μοι δῷς λόγον, κολληθήτω ἡ γλῶσσα μου τῷ λάρυγγί μου, ἐαν μὴ σοῦ μνησθῶ καὶ πόθῳ ἀναβοήσω· Διὰ τοῦτο τὴν σεπτήν σου ὑμνοῦμεν μνήμην σοφὲ Θαλλέλαιε. Μεγαλυνάριον Ἔλαιον βλυστάνων διηνεκῶς, θείων ἰαμάτων, ὡς τῆς χάριτος ἰατρός, ψυχῶν καὶ σωμάτων, τὰ πάθη θεραπεύεις, Θαλλέλαιε θεόφρον, τῶν προσιόντων σοι. Ἕτερον Μεγαλυνάριον Μάρτυρα Θαλλέλαιον ἰατρόν, Κῦρον Ἰωάννην, Παντελεήμονα καὶ Σαμψών, Ἑρμόλαον, Διομήδην, σὺν Τρύφωνι, Ἀνικήτῳ, καὶ Μώκιον αἰνοῦμεν, τοὺς Ἀναργύρους νῦν. Ἕτερον Μεγαλυνάριον Τὴν τριπλῆν Δυάδα τῶν ἰατρῶν, Ἀναργύρων θείων, τοὺς Κοσμᾶν καὶ Δαμιανόν, Ἰουλιανόν τε, σὺν Λεοντίῳ, Ἀνθίμῳ, Εὐπρέπιόν τε ἅμα, ὕμνοις τιμήσωμεν. Αγία Λυδία η Φιλιππησία Βιογραφία «Διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησαν ημίν» (Πράξ. 16,9), είναι η έκκληση του Μακεδόνα που βλέπει σε όραμα ο Απόστολος Παύλος ενώ βρίσκεται στην Τρωάδα. Τη φωνή αυτή τη θεωρεί ως φωνή Θεού και χωρίς αναβολή αποφασίζει να διαπεραιωθεί στο εκλεκτότερο τμήμα της Ευρώπης, τη Μακεδονία. Μαζί του παίρνει και τους εκλεκτούς του συνεργάτες, Τιμόθεο, Σίλα και Λουκά. Αποβιβάζονται στη Νεάπολη, σημερινή Καβάλα, κι από κει αναχωρούν για τους Φιλίππους. Έξω από την πόλη των Φιλίππων και κοντά στις όχθες του Ζυγάκτου ποταμού είναι ο τόπος προσευχής των Ιουδαίων. Στις συγκεντρωμένες εκεί γυναίκες ο Απόστολος Παύλος κηρύττει, για πρώτη φορά στην Ευρώπη, το λόγο του Θεού. Οι θεοφοβούμενες γυναίκες ακούν με προσοχή και ευλάβεια τα λόγια του άγνωστου Ιουδαίου. Αλλά εκείνη που περισσότερο απ' όλες ενθουσιάζεται είναι η Λυδία, η προσήλυτος πορφυρόπωλις από τα Θυάτειρα. Μέσα της γίνεται ένας σεισμός. Η καρδιά της Λυδίας ήταν πάντα ανήσυχη. Δεν μπορούσε να λατρεύει θεούς και θεές που οργίαζαν μεταξύ τους. Έτσι οδηγήθηκε στον κήπο προσευχής των Ιουδαίων. Γνώρισε το νόμο του Ισραήλ κι άναψε μέσα της ή δίψα για την αναζήτηση του Μεσσία. Και τώρα ακούει για πρώτη φορά τον Απόστολο Παύλο να μιλάει για το Λυτρωτή του κόσμου. Η Λυδία αποδέχεται χωρίς καμιά αντίρρηση τη νέα διδασκαλία. Πιστεύει στο Χριστό και δηλώνει κατηγορηματικά πως και αυτή θέλει να γίνει Χριστιανή. Και ο Απόστολος Παύλος ολοκληρώνει το έργο του. Στα γάργαρα νερά του ποταμού Ζυγάκτου βαπτίζει τη Λυδία.  Η πρώτη χριστιανή της Μακεδονίας πολιτογραφείται στη βασιλεία των Ουρανών. Τώρα είναι το πρώτο μέλος της πρώτης Εκκλησίας της Ελλάδος. Η καρδιά της πλημμυρίζει από αισθήματα ευγνωμοσύνης προς αυτούς πού άνοιξαν τα μάτια της ψυχής της και ζήτα να τους φιλοξενήσει στο σπίτι της. «Και τις γυνή ονόματι Λυδία, πορφυρόπωλις πόλεως Θυατείρων, σεβόμενη τον Θεόν, ήκουεν, ης ο Κύριος διήνοιξε την καρδίαν προσέχειν τοις λαλουμένοις υπό του Παύλου, ως δε έβαπτίσθη και ο οίκος αυτής, παρεκάλεσε λέγουσα· ει κεκρίκατέ με πιστήν τω Κυρίω είναι, εισελθόντες εις τον οίκον μου μείνατε· και παρεβιάσατο ημάς». (Πράξ. 16,14-15). Ἀπολυτίκιον   Ἦχος α'. Τῆς ἐρήμου πολίτης. Τὸν Θεὸν σεβόμενη διανοίας εὐθύτητι, τὸ τῆς χάριτος φέγγος διὰ Παύλου εἴσδεδεξαι, καὶ πρώτη ἐν Φιλίπποις τῷ Χριστῷ, ἔπιστευσας θεόφρον πανοικεῖ· διὰ τοῦτο σὲ τιμῶμεν ἀσματικῶς, Λυδία Φιλιππησία. Δόξα τῷ εὔδοκησαντι ἐν σοῖ, δόξα τῷ σὲ καταυγάσαντι, δόξα τῷ χορηγούντι διὰ σοῦ, ἠμὶν τὰ κρείττονα.