ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΑΛΥΚΟΥ

Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Σ  Α Ν Ε Σ Τ Η 

Α Λ Η Θ Ω Σ   Α Ν Ε Σ Τ Η   Ο   Κ Υ Ρ Ι Ο Σ  Μ Α Σ

Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης - 
Λόγος εἰς τὴν Φωτοφόρον καὶ Ἁγίαν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου

Μελέτη Εἰς τήν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου, 
Τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

Του Αυτοκράτορος Θεοδώρου Δούκα του Λάσκαρι
 "ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ" (Απόσπασμα) 
 Νεοελληνική απόδοσις 
υπό των πατέρων της Ι. Μονής Χρυσοποδαριτίσσης Νεζερών Πατρών

  Ὠδή α´. Ὁ Εἱρμός.

«Ἀναστάσεως ἡμέρα, λαμπρυνθῶμεν Λαοί.

 Πάσχα Κυρίου, Πάσχα. ἐκ γάρ θανάτου

πρός ζωήν, καί ἐκ γῆς πρός οὐρανόν, Χριστός

ὁ Θεός ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ᾂδοντας.»

Διά τήν ὀρθόδοξον εὐσέβειαν καί πίστιν ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως, παρ᾿ ὅλον ὅτι ἐντάσσεται ἐν τῇ φυσικῇ τοῦ χρόνου ῥοῇ ὡς χρονική διαδοχή εἰκοσιτεσσάρων ὡρῶν, ἐν τούτοις δέν εἶναι μία συνήθης ἡμέρα χρονική. Εἶναι ἡμέρα προαιωνία, ἀδιάδοχος καί ἀτελεύτητος. Πρός αὐτήν συγκλίνεται ἡ ἀΐδιος δημιουργική βουλή τοῦ Θεοῦ, τό σχέδιον τῆς θείας περί τῶν ὄντων καί τόν ἄνθρωπον οἰκονομίας. Ὅ,τι προαιωνίως συνέλαβεν ἐν ἑαυτῇ ἡ ἀπειρόσοφος βουλή τοῦ Θεοῦ ὡς τριαδικήν ἐνέργειαν ἐν τοῖς ἐκτός, ἐν τῇ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως καθορᾶται πλῆρες καί τέλειον. Κτίσις καί ἄνθρωπος ἐν φιλίᾳ καί ἀγάπῃ μεταξύ των φιλιοῦνται καί μετά τοῦ ἀπειροσόφου Πλαστουργοῦ των. Τό ἐξωτερικόν ποίημα θεωρεῖται ἐν τῇ γνησίᾳ καί αὐθεντικῇ του διαστάσει, φέρει καθαρόν καί ταυτίζεται μετά τοῦ λόγου του ἐν τῷ ἀπείρῳ Λόγῳ τοῦ Θεοῦ. Ἐν τῇ Ἀναστάσει ἡ θεία ἐνέργεια, ἀπορρέουσα ἀϊδίως ἐκ τῆς τριαδικῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, ἀποκαλύπτεται ἐκτυπώτερον καί τρανότερον, φανερώνουσα ἐν χρόνῳ τό ἄπειρον μέγεθος τῆς θείας χρηστότητος καί πανσοφίας. Ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως ἀποτελεῖ τήν χρυσῆν ἐκείνην στιγμήν, ἐν τῇ ὁποίᾳ ὁ ἄπειρος αἰών τοῦ Θεοῦ ἑνοῦται ἀδιαστάτως μετά τοῦ ἱστορικοῦ χρόνου, τό κέντρον ἐν τῷ ὁποίῳ ἐξ ἑνός μέν συστέλλεται ἡ αἰωνιότης, ἐξ ἑτέρου δέ διαστέλλεται ὁ χρόνος, ἀναλυόμενος εἰς τήν αἰωνιότητα. Δέν πρόκειται ἀσφαλῶς περί μυστικῆς ψευδαισθήσεως καί μαγείας! Εἰς τούς ὀφθαλμούς τῆς πίστεως ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως φέρει τό συντριπτικόν βάρος μιᾶς ἀπορρήτου μυστηριακῆς τελεσιουργίας. Τό ἱστορικόν τῆς Ἀναστάσεως γεγονός (Ματθ. 28, 1 ἑξ. Μάρκ. 16, 1 ἑξ. Λουκ. 24, 1 ἑξ. Ἰω. 20, 1 ἑξ.) εἶναι τό θαῦμα τοῦ Θεοῦ, τό κατ᾿ ἐξοχήν σημεῖον τῆς θείας ἀποκαλύψεως. Ἐν αὐτῷ ἡ θεία περί τόν ἄνθρωπον οἰκονομία καί κατ᾿ ἐπέκτασιν τό ὅλον δημιουργικόν ἔργον τοῦ Θεοῦ —κτίσις, ἄνθρωποι, πνεύματα—εὑρίσκουν θαυμασίως τήν πλήρωσιν καί τό ἐπιστέγασμά των. Ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως ἀποτελεῖ τόν αἰώνιον σαββατισμόν, τήν ἡμέραν τήν ὀγδόην, ὡς ἀπαρχή τοῦ μυστηριακοῦ χρόνου τῆς Βασιλείας, ὡς ἀφετηρία τῆς ἀνακαινώσεως τοῦ σύμπαντος. Ἐν τῇ Ἀναστάσει ἡ ἀρχή συμπίπτει μετά τοῦ τέλους.ὅ,τι ὑπῆρχε σεσιγημένον ἀπ᾿ αἰῶνος ἐν τῷ Θεῷ (οἱ δημιουργικοί ἐν τῷ Λόγῳ λόγοι), ὅ,τι ἔλαβεν ἐν χρόνῳ ἀρχήν (δημιουργία καί ἀπολύτρωσις) καί ὅ,τι μέλλει νά ὑπάρχῃ ἐν δόξῃ ἀτελευτήτως (ἐσχατολογική διάστασις τῆς Βασιλείας), συνάγονται εἰς μίαν ἐναρμόνιον περιχώρησιν, εἰς μίαν ἄῤῥηκτον μυστηριακήν σύγκρασιν. Ἡ Ἀνάστασις φέρει ἀῤῥήκτως συνδεδεμένα τό θεῖον καί τό ἀνθρώπινον, τό πεπερασμένον καί τό ἄπειρον, τό αἰώνιον καί τό ἔγχρονον. Οὐδέν ἐκ τῶν στοιχείων τούτων δύναται νά ἀποσπασθῇ ἐκ τῆς στιγμῆς τῆς Ἀναστάσεως χωρίς νά καταρρεύσῃ ἡ μυστική τοῦ εἶναι καί τοῦ ὄντος ἀλήθεια!

Ὡς τοιαύτη ἡ Ἀνάστασις εἶναι αἰτία λαμπρύνσεως τῶν ἀνθρώπων. Τοῦτο δέ, διότι ἡ ἰδία συνιστᾷ γεγονός λαμπροφόρον καί ἔνδοξον. Διά τῆς ἐκ τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ κατεπόθη ὁ σκοτασμός τοῦ θανάτου καί ἀνέτειλε τό ἀΐδιον φέγγος τῆς θείας μεγαλωσύνης. Ἡ ἀστραπή τῆς ἐκλάμψεως, ἐγγενής ἐν τῇ ἀπείρῳ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ, διά τῆς Ἀναστάσεως καί ἐν τῇ Ἀναστάσει περιβάλλει ἀσπασίως τό καινόν δημιούργημα. Ἡ νέα πνευματική κτίσις ἀνατέλλει ἐκ τοῦ τάφου λελαμπρυσμένη καί ἔνδοξος. Ἡ θεία ἀκτίς σφραγίζει ἀνεξιτήλως τό ὑπ᾿ αὐτῆς πλαστουργηθέν, ἐν αὐτῇ συνεχόμενον καί ὑπ᾿ αὐτῆς ἐκ τοῦ θανάτου λυτρωθέν λογικόν δημιούργημα. Ὁ ἱερός Ὑμνῳδός καλεῖ τούς λαούς νά ἔλθουν καί νά λαμπρυνθοῦν ἐν τῷ γεγονότι τῆς θείας τοῦ Σωτῆρος Ἀναστάσεως. Ἡ καταλάμπρυνσις τῶν λαῶν εἶναι πνευματική καί ὡς ὑπόβαθρον αὐτῆς ἔχει τήν πίστιν εἰς τόν Σωτῆρα Κύριον. Ἡ ἀπιστία οὐδέν ὠφελεῖται ἐξ αὐτῆς. Ἐγκεκλεισμένη εἰς τά σκοτεινά συνειδησιακά διαμερίσματα τοῦ θανάτου ἀδυνατεῖ νά ἐγγίσῃ τό φῶς τῆς ζωῆς. Ἡ λαμπρότης τῆς θείας ἡμέρας τήν ἀφήνει ἀπαθῆ καί ἀνεπηρέαστον!

Ἡ πνευματική καταλάμπρυνσις τοῦ ἀνθρώπου τελεῖται διά τῆς Ἀναστάσεως, διότι αὕτη εἶναι Κυρίου Πάσχα! Εἶναι Πάσχα ἱερόν, καινόν, ἄμωμον, τερπνόν. Εἶναι Πάσχα πανσεβάσμιον Πάσχα μέγα, Πάσχα μυστικόν.

Ἡ λέξις Πάσχα ἐν τῇ ἑβραϊκῇ διαλέκτῳ σημαίνει διάβασιν. Ἐν δέ τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ οἱ Ἑβραῖοι ὡς Πάσχα ἑώρταζον τήν διά θαυματουργικῆς παρεμβάσεως τοῦ Θεοῦ διάσωσιν αὐτῶν ἐκ τῆς δουλείας τοῦ Φαραώ (Ἐξ. ΙΒ´, 1 ἑξ.), τήν φυγήν των ἐκ τῆς πικρᾶς αἰγυπτιακῆς γῆς καί τήν περαίωσίν των εἰς τήν εὐφρόσυνον γῆν τῆς ἐπαγγελίας, τήν ῥέουσαν μέλι καί γάλα. Τό Πάσχα ὅμως ἐκεῖνο ἦτο προτύπωσις τοῦ νέου Πάσχα τῆς ζωῆς. Ἐν τῷ Πάσχᾳ τῆς Χάριτος ὁ Κύριος διά τοῦ ζωηφόρου Πάθους Του καί τῆς λαμπροφόρου ἐκ νεκρῶν Ἐγέρσεώς Του, ἠλευθέρωσε τό ἀνθρώπινον ἐκ τῆς πικρᾶς δουλείας τοῦ νοητοῦ Φαραώ, τοῦ ἀρχαίου δράκοντος καί ἀνθρωποκτόνου (Ἰω. 8, 44). Κατέκοψε τόν δόλον καί τάς μηχανάς τοῦ ἐχθροῦ, διά τῶν ὁποίων ὁ πλάνος κατεκράτει δέσμιον εἰς τά ἀφεγγῆ διαμερίσματα τοῦ θανάτου τό εἰς τήν ἁμαρτίαν ἀλόγως κατενεχθέν δημιούργημα. Εἰς τό πέλαγος τῆς ἀφάτου χρηστότητος καί φιλανθρωπίας Του ὁ ἔνσαρκος Λόγος τοῦ Θεοῦ κατέπνιξε τά ἅρματα καί τάς μηχανάς τοῦ τυράννου, τόν φθόνον καί φόνον τοῦ ἀλάστορος, τό θεομάχον καί ἀνθρωποκτόνον μένος τοῦ Σατάν. Διεπεραίωσε δέ τό ἀνθρώπινον ἐκ τῆς δουλείας τοῦ θανάτου καί τῆς ἀρᾶς εἰς τόν εὐφρόσυνον χῶρον τῆς θείας Βασιλείας, μετέθεσεν ἐκ τῆς γῆς εἰς τόν οὐρανόν τούς σεσωσμένους. Καί ὅπως τότε οἱ ἐκ τῆς δουλείας τοῦ Φαραώ λυτρωθέντες ἐν χορῷ ἔψαλλον τά ἐπινίκια δοξάζοντες τόν ἄπειρον καί παντοδύναμον Θεόν (Ἐξ. ΙΕ´, 1 ἑξ.), οὕτω καί τώρα ὁ σεσωσμένος τῆς χάριτος λαός, ὁ λαός τῆς Ἀναστάσεως καί ἡ περίσεμνος τοῦ Πάσχα συγκομιδή, περαιωθείς εἰς τήν νέαν γῆν τοῦ Θεοῦ, τήν ἄνω Ἱερουσαλήμ, ᾂδει τήν ἐπινίκιον ᾠδήν τήν δονοῦσαν τά σύμπαντα, τόν ὕμνον τῆς θείας μεγαλωσύνης, τόν θρίαμβον τῆς χάριτος καί ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, διά τῶν ὁποίων ἡ ἀπειρόσοφος τριαδική ἐνέργεια ἐθριάμβευσεν ἐπί τῶν ἀρχῶν καί ἐξουσιῶν τοῦ σκότους (Κολ. 2, 15), ἐπί τοῦ σιδηροπαγοῦς κράτους τῆς ἁμαρτίας καί τῆς φθορᾶς.

Τό Πάσχα ὅμως τοῦ Χριστοῦ, τό πύλας ἡμῖν τοῦ Παραδείσου ἀνοῖξαν, εἶναι Πάσχα μόνον τῶν πιστῶν. Θλιβερά τῷ ὄντι διαπίστωσις! Παρά τήν καθολικότητα καί τό ἄπειρον βάθος του τό καινόν Πάσχα τῆς χάριτος ἁγίαζει μόνον τούς πιστούς. Εἰς τό περισκόπιόν του συλλαμβάνονται μόνον οἱ πίστει ἀναβαίνοντες. Εἰς τήν ὁλόλαμπρον δαδουχίαν του φωταγωγοῦνται μόνο τά ἐν πίστει φωτόμορφα πνεύματα. Παρ᾿ ὅλον ὅτι ὁ θεῖος τοῦ Πάσχα προβολεύς ἐνέκρωσε τά σκότη καί ἀπήλειψε τάς σκιερότητας τοῦ θανάτου, ἐν τούτοις δέν φωτίζει τούς σκοτεινούς μυχούς καί τά σκιερά βάθη τῆς ἀνθρωπίνης συνειδήσεως, ἡ ὁποία, παρά τό μέγα θαῦμα τοῦ Θεοῦ, παρά τήν φρικίασιν καί τόν συγκλονισμόν τῆς θείας Νυκτός, ἐξακολουθεῖ ἐθελοκάκως νά ἐπιμένῃ εἰς τόν λήθαργον καί τήν ἀπονάρκωσιν τοῦ θανάτου! Τοῦτο δέ, διότι τά ἔργα αὐτῆς εἶναι πονηρά (Ἰω. 3, 19). Ἐγκεκλεισμένη εἰς τήν παγερότητα τοῦ θανάτου καί περιβεβλημένη τόν ζόφον τῆς ἁμαρτίας, μισεῖ τό φῶς (Ἰω. 3, 20). Βυθίζεται εἰς τήν ἀπώλειαν, ἐνῷ γύρω της ἁπλοῦται ὁ φωτεινός ὁρίζων τῆς ζωῆς